Η πολλαπλή σκλήρυνση, όπως είναι η σύγχρονη ονομασία της νόσου, προσβάλλει 3 εκατ. ανθρώπους σε όλο τον κόσμο.
Ένας αμερικανός νευρολόγος και ένας ιταλός επιδημιολόγος, των οποίων η έρευνα μεταμόρφωσε τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζεται η σκλήρυνση κατά πλάκας (πολλαπλή σκλήρυνση), κέρδισαν ένα σημαντικό βραβείο το οποίο είναι γνωστό ως «Όσκαρ της επιστήμης».
Οι δρες Stephen Hauser και Alberto Ascherio αφιέρωσαν δεκαετίες από τη ζωή τους μελετώντας τη νευροεκφυλιστική νόσο, η οποία προσβάλλει περισσότερα από 3 εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Και το Σάββατο τους απονεμήθηκε το βραβείο «Breakthrough Prize in Life Sciences» για το 2025.
Οι έρευνες του Dr. Hauser άρχισαν πριν από 45 χρόνια, όταν γνώρισε μία νεαρή ασθενή που λεγόταν Andrea. «Ήταν μία εκπληκτικά ταλαντούχα νέα γυναίκα, που εργαζόταν ως δικηγόρος» στον Λευκό Οίκο, υπό τον τότε Πρόεδρο Τζίμι Κάρτερ, είπε στο Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων. «Τότε εκδήλωσε πολλαπλή σκλήρυνση με κεραυνοβόλο τρόπο και η ζωή της καταστράφηκε», αφηγήθηκε.
Ο Dr. Hauser περιέγραψε πως η γυναίκα έχασε σταδιακά την ικανότητα ομιλίας και παρέλυσε από τη δεξιά πλευρά του σώματός της. Σύντομα δεν μπορούσε να καταπιεί ούτε να αναπνεύσει χωρίς υποβοήθηση. «Θυμάμαι ότι σκέφτηκα πως αυτό ήταν το πιο άδικο πράγμα που είχε δει ποτέ στην Ιατρική», πρόσθεσε. Και αποφάσισε, στα 27 του χρόνια, να αφιερώσει τη ζωή του στη νόσο.
Εκείνη την εποχή δεν υπήρχαν θεραπείες για την πολλαπλή σκλήρυνση. «Μάλιστα υπήρχε η απαισιόδοξη πεποίθηση πως δεν θα αναπτυχθεί ποτέ κάποια θεραπεία», συνέχισε ο Dr. Hauser, ο οποίος πλέον είναι 74 ετών.
Αναζήτηση της αιτίας
Οι επιστήμονες γνώριζαν ήδη από τότε ότι η ασθένεια προκαλείται από το ίδιο το ανοσοποιητικό σύστημα των ασθενών. Πίστευαν όμως ότι ένα είδος κυττάρων του ανοσοποιητικού, τα Τ-λεμφοκύτταρα ήταν ο μοναδικός υπαίτιος.
Ο Dr. Hauser, καθηγητής Νευρολογίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Σαν Φρανσίσκο (UCSF), αμφισβήτησε αυτή την άποψη. Εστίασε την έρευνά του ένα άλλο είδος κυττάρων του ανοσοποιητικού, τα Β-λεμφοκύτταρα.
Όπως απεδείχθη, είχε δίκιο. Αρχικά κατόρθωσε να αναπαράγει τις βλάβες που προκαλεί η πολλαπλή σκλήρυνση σε μικρά πρωτεύοντα θηλαστικά. Και αρκετά χρόνια αργότερα, το 2006, η έρευνά του οδήγησε στην ανάπτυξη μορίων που στόχευαν τα Β-λεμφοκύτταρα και μείωναν κατά 90% τη φλεγμονή στον εγκέφαλο. «Ήταν κάτι που ουδέποτε είχαμε ξαναδεί στο παρελθόν», είπε.
Το επίτευγμα αυτό άνοιξε το δρόμο στην ανάπτυξη νέων θεραπειών, οι οποίες επιβραδύνουν την εξέλιξη της νόσου σε πάρα πολλούς ασθενείς.
Αυτό όμως δεν έδινε απάντηση σε όλα τα ερωτήματα. Παραδείγματος χάριν, τι κάνει τα κύτταρα του ανοσοποιητικού να στρέφονται εναντίον του οργανισμού του ασθενούς;
Η σχέση με τον ιό EBV
Το ερώτημα αυτό απασχολεί εδώ και 25 χρόνια τον Dr. Alberto Ascherio, καθηγητή Επιδημιολογίας στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ. Έναυσμα για τις έρευνές του αποτέλεσε το γεγονός ότι η σκλήρυνση κατά πλάκας προσβάλλει κυρίως ανθρώπους στο βόρειο ημισφαίριο του πλανήτη.
«Η γεωγραφική κατανομή των κρουσμάτων είναι εκπληκτική», είπε στο Γαλλικό Πρακτορείο. «Η νόσος είναι ασυνήθιστη στις τροπικές χώρες και κοντά στον ισημερινό».
Το γεγονός αυτό τον έκανε να αναρωτηθεί μήπως έπαιζε ρόλο κάποιος ιός. Έτσι, άρχισε μαζί με τους συνεργάτες του μακροχρόνια μελέτη σε εκατομμύρια νεαρούς στρατιωτικούς των ΗΠΑ.
Μετά από σχεδόν 20 χρόνια έρευνας, οι επιστήμονες βρήκαν μια απάντηση. Το 2022 επιβεβαίωσαν ότι η πολλαπλή σκλήρυνση σχετίζεται με τον ιό Έπσταϊν-Μπαρ (EBV). Είναι ένας συνηθισμένος ιός που ευθύνεται για μία άλλη νόσο, τη λοιμώδη μονοπυρήνωση.
«Οι περισσότεροι άνθρωποι που μολύνονται από αυτό τον ιό, δεν αναπτύσσουν ποτέ σκλήρυνση κατά πλάκας», είπε ο Dr. Ascherio. «Όλοι οι πάσχοντες από αυτήν, όμως, έχουν ιστορικό λοίμωξης από τον ιό EBV».
Η ανακάλυψη αυτή δεν εξηγεί απολύτως γιατί επιτίθεται το ανοσοποιητικό σύστημα στον ανθρώπινο οργανισμό. Τροφοδοτεί όμως τις ελπίδες εξεύρεσης νέων θεραπειών και μεθόδων πρόληψης μιας νόσου που παραμένει ανίατη.
Η ανακάλυψη του Dr. Ascherio ενδέχεται επίσης να συμβάλλει στην αντιμετώπιση άλλων ασθενειών. «Προσπαθούμε τώρα να διερευνήσουμε τον ρόλο των ιογενών λοιμώξεων και σε άλλες νευροεκφυλιστικές παθήσεις, όπως η νόσος Αλτσχάιμερ και η πλαγία αμυοτροφική σκλήρυνση», εξήγησε.
Φωτογραφία: iStock