Ήταν γνωστή ως η «Μαύρη Αφροδίτη», η πρώτη μαύρη διεθνής σούπερ σταρ, που χόρευε Τσάρλεστον φορώντας παντελόνια και οδηγούσε αυτοκίνητο στο Παρίσι του Μεσοπολέμου. Όμως πίσω από τα φώτα της δημοσιότητας, η Ζοζεφίν Μπέικερ έκρυβε ένα σκοτεινό, επικίνδυνο και εξαιρετικά σημαντικό μυστικό.
Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η Μπέικερ όχι μόνο υποστήριξε ενεργά τη Γαλλική Αντίσταση, αλλά αξιοποίησε τη φήμη και τη γοητεία της για να συγκεντρώσει κρίσιμες πληροφορίες για τις συμμαχικές δυνάμεις. Όπως αποκάλυψε ο Αμερικανός υπολοχαγός αντικατασκοπείας Πολ Τζένσεν, «θα ήμασταν αρκετά αβοήθητοι χωρίς αυτήν».
Από τη σκηνή στην αντικατασκοπεία
Γεννημένη το 1906 στο Σεντ Λούις των ΗΠΑ, η Μπέικερ έζησε μια παιδική ηλικία μέσα στον ρατσισμό και τη φτώχεια. Σε ηλικία μόλις 15 ετών μετακόμισε στο Παρίσι, όπου γρήγορα έγινε παγκόσμια σταρ. Όμως, όταν ξέσπασε ο πόλεμος, αποφάσισε να ανταποδώσει στη χώρα που την αποδέχτηκε, προσφέροντας τις υπηρεσίες της στη γαλλική αντικατασκοπεία.
Στρατολογήθηκε από τον Γάλλο πράκτορα Ζακ Άμπτι –που αργότερα έγινε και σύντροφός της– και εκπαιδεύτηκε σε τεχνικές όπως η χρήση αόρατου μελανιού. Ωστόσο, το πραγματικό της όπλο ήταν η ίδια η διασημότητά της. Είχε πρόσβαση σε διπλωματικά σαλόνια και μπορούσε να αποσπά πληροφορίες με την άνεση μιας σταρ που όλοι ήθελαν να συναντήσουν.
Ταξιδεύοντας ανάμεσα σε Μαρακές, Μαδρίτη, Λισαβόνα και Βόρεια Αφρική, με το πρόσχημα συναυλιών και εμφανίσεων, μετέφερε απόρρητες πληροφορίες ακόμα και κρυμμένες στα ρούχα της – και συχνά στο εσώρουχό της.
Καθοριστικός ρόλος στη Βόρεια Αφρική
Σύγχρονες πηγές, που ερεύνησε η ιστορικός Χάνα Ντάιαμοντ στο νέο της βιβλίο Josephine Baker’s Secret War, αποκαλύπτουν ότι μετά τις αποβάσεις των Συμμάχων στη Βόρεια Αφρική το 1942, η Μπέικερ έπαιξε κρίσιμο ρόλο στη συνεργασία των γαλλικών, αμερικανικών και μαροκινών δυνάμεων για την καταπολέμηση της ναζιστικής κατασκοπείας.
Η Μπέικερ συνέβαλε στον εντοπισμό κατασκόπων των Ναζί και σε εκατοντάδες συλλήψεις. Έμεινε ενεργή στον χώρο της αντικατασκοπείας μέχρι και το 1944, αποσπώντας τελικά τιμές όπως το Μετάλλιο της Αντίστασης, το Croix de Guerre και τη Légion d’Honneur.
Από την αντίσταση στα ανθρώπινα δικαιώματα
Μετά τον πόλεμο, η Ζοζεφίν δεν σταμάτησε να μάχεται. Πλέον, ο αγώνας της είχε στόχο τον φυλετικό διαχωρισμό και τις διακρίσεις στις ΗΠΑ. Μίλησε στο πλευρό του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ Τζούνιορ στην ιστορική Πορεία στην Ουάσιγκτον το 1963, ενώ υιοθέτησε 12 παιδιά διαφορετικών φυλών και θρησκειών για να αποδείξει ότι η συνύπαρξη είναι δυνατή.
Ακόμα και στις στρατιωτικές της περιοδείες στη Βόρεια Αφρική, επέμενε να παίζει για αδιάσπαστο κοινό μαύρων και λευκών στρατιωτών, καταγγέλλοντας την αμερικανική πολιτική φυλετικού διαχωρισμού.
Η ύστατη τιμή
Το 2021, η Γαλλία την τίμησε μεταφέροντας τη σορό της στο Πάνθεον, το μαυσωλείο των μεγάλων ανδρών του έθνους. Ήταν η πρώτη μαύρη γυναίκα που έλαβε αυτή τη διάκριση. «Ήταν μια γυναίκα που πολέμησε για την ελευθερία με το σώμα της, την τέχνη της και την καρδιά της», δήλωσε τότε ο πρόεδρος Μακρόν.
Η Ζοζεφίν Μπέικερ υπήρξε πολλά περισσότερα από μια θεαματική περφόρμερ. Ήταν κατασκόπος, ακτιβίστρια, μητέρα, σύμβολο. Και, όπως αποδεικνύεται πλέον πέρα από κάθε αμφιβολία, μια πραγματική ηρωίδα.
