Η σεισμική δραστηριότητα στη Σαντορίνη και τα πρώτα ευρήματα από τη χρήση της τεχνολογίας αξιοποιώντας και εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης στην παρακολούθησή της τέθηκαν στο επίκεντρο πάνελ στο πλαίσιο του 10ου Οικονομικού Φόρουμ των Δελφών.
Κάνοντας μία αναδρομή στα γεγονότα η καθηγήτρια Φυσικής Γεωγραφίας και Γεωλογικής Ωκεανογραφίας του ΕΚΠΑ, Εύη Νομικού (φωτό) τόνισε ότι ενώ οι σεισμοί ξεκίνησαν από τον Ιούνιο του 2024 μέσα στην περιοχή της Καλδέρας στη συνέχεια τον Φεβρουάριο του 2025 μεταφέρθηκε η σεισμική δραστηριότητα βορειοανατολικά της Σαντορίνης σε έναν υποθαλάσσιο χώρο αρκετά ενεργό και γνωστό για τους επιστήμονες. Επιπλέον η κ. Νομικού σημείωσε ότι η παρακολούθηση σε πραγματικό χρόνο προσφέρει κρίσιμο χρόνο αντίδρασης, προστατεύοντας κοινότητες και τουριστική δραστηριότητα.
Παράλληλα επισήμανε ότι η σεισμική διέγερση σχετίζεται με τη διείσδυση μάγματος σε βάθος 3-5 χλμ. κάτω από την ‘Ανυδρο, προκαλώντας τεκτονικές τάσεις και ενεργοποίηση ρηγμάτων. Ακόμη, αναφέρθηκε στο παρατηρητήριο SANTORY και στις διεθνείς ωκεανογραφικές αποστολές που έχουν γίνει, θέτοντας στο επίκεντρό τους το υποθαλάσσιο ηφαίστειο του Κολούμπο, προκειμένου να συλλέξουν δεδομένα και να χαρτογραφήσουν τα ρήγματα τα οποία προκαλούν τους σεισμούς. «Σε αυτό το δύσκολο, λοιπόν, φαινόμενο είχαμε κληθεί να δώσουμε απαντήσεις και μάλιστα πολύ γρήγορα», είπε. Ακόμη σημείωσε ότι τοποθετώντας όργανα μέσα στον κρατήρα του ηφαιστείου επιχειρούν να διαπιστώσουν τις μεταβολές του υποθαλάσσιου του πυθμένα, να μετρήσουν τη σεισμικότητα να δούνε τις διαφορές στα αέρια και στα υγρά. «Είναι ένα παρατηρητήριο το οποίο είναι χρήσιμο για τους κατοίκους. Θα πρέπει να συνεχίσουμε να μελετάμε πολύ εντατικά αυτή την περιοχή. Θέλουμε να συνεχιστεί η παρακολούθηση του Κολούμπο, έτσι ώστε ο κόσμος να ενημερώνεται σωστά και να μπορέσουμε κι εμείς να προσφέρουμε ασφάλεια στους κατοίκους», είπε. Παράλληλα σημείωσε ότι τον Δεκέμβριο του 2024 σε προγραμματισμένη ωκεανογραφική αποστολή τοποθέτησαν για πρώτη φορά υποθαλάσσιους σεισμογράφους μέσα στον κρατήρα του Κολούμπο, οι οποίοι όταν τους έβγαλαν τον Μάρτιο του 2025, έδειξαν για το χρονικό διάστημα το οποίο σημειώθηκε η σεισμική δραστηριότητα, μια βύθιση της περιοχής περίπου στα 20 εκατοστά η οποία, όπως εξήγησε η κ. Νομικού, συμφωνεί με τις γεωδαιτικές παρατηρήσεις. «Συνειδητοποιήσαμε ότι πραγματικά όλος αυτός ο χώρος είχε παραμορφωθεί και γι’ αυτό είναι πολύ σημαντικό να έχουμε όλα τα δεδομένα έτσι ώστε να συνθέσουμε τη γεωδυναμική της περιοχής», υπογράμμισε.
Τέλος η κ. Νομικού επισήμανε ότι ένα ηφαίστειο προειδοποιεί και τόνισε ότι κύριο μέλημά τους είναι η ασφάλεια των κατοίκων.
«Πρώτα η ασφάλεια των κατοίκων και μετά βέβαια η ασφάλεια των τουριστών. Επιβάλλεται να έχουμε ένα παρατηρητήριο ηφαιστειακό για το χερσαίο και το θαλάσσιο χώρο», κατέληξε.
Από την πλευρά του ο διευθυντής Ερευνών Γεωδυναμικού Ινστιτούτου του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, Αθανάσιος Γκανάς, παρουσίασε τα γεωδαιτικά δεδομένα τονίζοντας ότι από το καλοκαίρι του 2024 έδειξαν μια σταδιακή ανύψωση της καλδέρας η οποία ανήλθε συνολικά σε 4 εκατοστά έως τα τέλη Ιανουαρίου του 2025, οπότε και η παραμόρφωση σταμάτησε και μεταφέρθηκε στην ευρύτερη περιοχή της Ανύδρου. Όπως είπε η παραμόρφωση- δηλαδή αλλαγές σε σχήμα, γωνίες και αποστάσεις επηρέασε και τις νότιες Κυκλάδες και προσέθεσε ότι η απόσταση μεταξύ Νάξου και Αστυπάλαιας μεγάλωσε πέντε εκατοστά. «Αυτή η διάνοιξη έγινε μέσα σε διάστημα δύο εβδομάδων», ανέφερε και τόνισε ότι τα δεδομένα GNSS από τον σταθμό της Ανύδρου έδειξαν μια καθίζηση 12 εκατοστών μέσα σε διάστημα 2 εβδομάδων. Όπως σημείωσε, η προσομοίωση της παραμόρφωσης έδειξε ότι η διέγερση του ηφαιστείου έγινε σε δύο φάσεις: πρώτα συνέβη η άνοδος μάγματος 8 εκατομμυρίων κυβικών μέτρων στον μαγματικό θάλαμο της Καμμένης, εν συνεχεία το μάγμα κατευθύνθηκε βορειοανατολικά προς την ‘Ανυδρο, αξιοποιώντας μία φλέβα μήκους αρκετών χιλιομέτρων συνοδευόμενη από έντονη σεισμικότητα στον ανώτερο φλοιό.
Παράλληλα ο κ. Γκανάς έδωσε έμφαση στην ανάγκη ενός ηφαιστειακού παρατηρητηρίου που θα δίνει πληροφορίες «έγκυρες, στην πολιτεία και στους πολίτες, σε σχεδόν πραγματικό χρόνο». «Εφιστώ την προσοχή, πιστεύω ότι πρέπει να γίνει ένα ηφαιστειακό παρατηρητήριο. Μιλάμε για μια επιχειρησιακή παρακολούθηση κρίσιμων περιοχών για την εθνική οικονομία. Αυτό είναι ένα εθνικό θέμα», υπογράμμισε σχετικά.
Από την πλευρά της η σεισμολόγος – διευθύντρια Ερευνών Βρετανικής Γεωλογικής Υπηρεσίας, Μαργαρίτα Σέγκου αναφέρθηκε στην ριζική αλλαγή που φέρνει η τεχνητή νοημοσύνη στη σεισμολογία.
Όπως εξήγησε, η ομάδα της χρησιμοποίησε μηχανική εκμάθηση για την καταγραφή της σεισμικότητας, εντοπίζοντας σχεδόν 50.000 σεισμούς — δέκα φορές περισσότερους από τις παραδοσιακές μεθόδους. Αυτό, όπως είπε, επέτρεψε την εξαιρετικά ακριβή παρακολούθηση της εξέλιξης των σεισμικών επεισοδίων και την κατανόηση των μαγματικών διεργασιών σε σχεδόν πραγματικό χρόνο.
Παράλληλα η δρ. Σέγκου τόνισε ότι με δεδομένα τεχνητής νοημοσύνης τα οποία ανέλυσαν, ανιχνεύουν τη σεισμική κρίση στη Σαντορίνη τον Νοέμβρη του 2024.
«Το σημαντικότερο, στο τι η τεχνητή νοημοσύνη προσφέρει σε μας, στην περίπτωση της Σαντορίνης, είναι ότι θα μπορούσαμε να έχουμε μια έγκαιρη αναγνώριση της πολυπλοκότητας του φαινομένου, δύο μήνες πριν το φαινόμενο αρχίσει να γίνεται έντονο.
Δύο μήνες είναι μια τεράστια χρονική περίοδος. Μπορούσαμε να ετοιμάσουμε καλύτερα τα επιστημονικά δίκτυα, μπορούσαμε να προσφέρουμε περισσότερα guidelines στους κατοίκους, στον τουρισμό. Αυτό λοιπόν είναι κάτι που τώρα χρειάζεται να γίνει.
Είναι μια φάση εξέλιξης της επιστήμης της σεισμολογίας που η Ελλάδα θα πρέπει να αποδεχτεί και να αναγνωρίσει ότι είναι κάτι πολύ σημαντικό. Είναι μια νέα ποιότητα επιστημονικών στοιχείων που θα μπορούσε να βοηθήσει ενεργά στην καθημερινότητα των πολιτών», υπογράμμισε.
Σε ερώτηση για τον οικονομικό αντίκτυπο η κ. Σέγκου επισήμανε ότι «υπάρχουν 16 ηφαίστεια ανά τον κόσμο τα οποία θα έχουν ένα σημαντικό αντίκτυπο σε περίπτωση που οδηγηθούν σε έκρηξη». Όπως είπε, σε προγνώσεις που έχουν κάνει ασφαλιστικές εταιρείες τι θα σημαίνει αυτό οικονομικά, υπολογίζουν ότι όταν ένα τέτοιο ηφαίστειο ή κάποια σε συνδυασμό οδηγηθούν σε έκρηξη οι παγκόσμιες επιπτώσεις οικονομικές θα φτάσουν τα 1,4 τρισεκατομμύρια δολάρια και προσέθεσε ότι για την Ελλάδα, η ζημιά από μια ηφαιστειακή έκρηξη εκτιμάται με βάση αυτές τις προβλέψεις στα 40 δισεκατομμύρια.
Τέλος από την πλευρά του το μέλος της Εθνικής Ακαδημίας Μηχανικής, καθηγητής τμήματος Πολιτικών Μηχανικών, Πανεπιστήμιο Νότιας Καλιφόρνιας, ΗΠΑ Κώστας Συνολάκης, αναφέρθηκε στο τσουνάμι του 1956 τονίζοντας ότι έφτασε έως και 20 μέτρα μέσα στη στεριά. Ο κ. Συνολάκης υπογράμμισε μεταξύ άλλων την ανάγκη δημιουργίας ηφαιστειακού παρατηρητηρίου ενώ μίλησε και για έρευνα που διεξάγουν σε σχέση με το σεισμό και το τσουνάμι του 1956 μέσω μαρτυριών ανθρώπων που τον έζησαν επιχειρώντας μάλιστα να κάνουν προσομοίωση ώστε να μπορέσουν να καταλάβουν τι θα συμβεί στην περίπτωση εκδήλωσης αντίστοιχου σεισμού.
Την εκδήλωση συντόνισε ο ακαδημαϊκός Κώστας Συνολάκης.
