Η επιθετική πολιτική δασμών που προωθεί ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, φαίνεται να γυρίζει μπούμερανγκ, επηρεάζοντας αρνητικά τις εμπορικές ροές και την οικονομική ανάπτυξη, ιδίως στις Ηνωμένες Πολιτείες, πριν καν τεθεί σε πλήρη εφαρμογή. Πρόσφατα στοιχεία αποκαλύπτουν μια εικόνα προληπτικών στρεβλώσεων στην παγκόσμια οικονομία.
Απρόσμενη Συρρίκνωση του Αμερικανικού ΑΕΠ
Η μεγαλύτερη έκπληξη ήρθε από τις ίδιες τις ΗΠΑ, όπου το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) μειώθηκε κατά 0,3% το πρώτο τρίμηνο του 2025. Πρόκειται για την πρώτη αρνητική επίδοση από το 2022, όταν η οικονομία ανέκαμπτε από την πανδημία, και έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την ισχυρή ανάπτυξη της προηγούμενης διετίας (που έφτασε το 2,3% το τέταρτο τρίμηνο του 2024) και τις προβλέψεις των αναλυτών για απλή επιβράδυνση.
Η κύρια αιτία αυτής της απρόσμενης συρρίκνωσης ήταν η εκρηκτική αύξηση των εισαγωγών κατά 51%. Οι αμερικανικές επιχειρήσεις έσπευσαν να γεμίσουν τις αποθήκες τους με προϊόντα πριν την επιβολή των νέων, υψηλών δασμών, προκειμένου να αποφύγουν τις αναμενόμενες αυξήσεις τιμών. Αυτή η μαζική εισροή αγαθών είχε πρωτοφανή αρνητικό αντίκτυπο στο ΑΕΠ, αφαιρώντας περίπου πέντε ποσοστιαίες μονάδες από την ανάπτυξη.
Αξίζει να σημειωθεί ότι, αν και η συζήτηση για τους δασμούς ξεκίνησε αμέσως μετά την ανάληψη της προεδρίας από τον Τραμπ τον Ιανουάριο, τα πρώτα μέτρα τέθηκαν σε εφαρμογή στα τέλη Φεβρουαρίου/αρχές Μαρτίου, ενώ οι σαρωτικοί δασμοί (με μέσο όρο άνω του 20%, επίπεδο πρωτοφανές για έναν αιώνα) ανακοινώθηκαν στις αρχές Απριλίου. Αργότερα, ο Τραμπ περιόρισε προσωρινά τον γενικό δασμό στο 10%, δίνοντας περιθώριο 90 ημερών για διαπραγματεύσεις πριν την εφαρμογή υψηλότερων συντελεστών (π.χ. 20% για την ΕΕ), ενώ ήδη εφαρμόζονταν κλαδικοί δασμοί (π.χ. 25% σε αλουμίνιο/χάλυβα).
Στην αρνητική εικόνα του αμερικανικού ΑΕΠ συνέβαλε επίσης η μείωση των δημόσιων δαπανών (-5,1%) στο πλαίσιο περιστολής του ελλείμματος, καθώς και η επιβράδυνση της καταναλωτικής δαπάνης (+1,8% έναντι +4% το προηγούμενο τρίμηνο). Αντίθετα, οι επενδύσεις αυξήθηκαν (+7,8%), κυρίως λόγω αγορών κεφαλαιουχικού εξοπλισμού (+22,5%), κάτι που πιθανόν αντανακλά επίσης την προσπάθεια των επιχειρήσεων να προλάβουν τους δασμούς.
Παγκόσμιες Επιπτώσεις και Προοπτικές
Η μαζική αποθεματοποίηση στις ΗΠΑ λειτούργησε αρχικά θετικά για τους εμπορικούς εταίρους. Στην Κίνα, η μεταποιητική δραστηριότητα ενισχύθηκε το α’ τρίμηνο λόγω των αυξημένων αμερικανικών παραγγελιών. Ωστόσο, μετά την επιβολή των πλέον απαγορευτικών δασμών (που αναφέρονται έως και 145%), οι παραγγελίες μειώθηκαν δραματικά τον Απρίλιο, αυξάνοντας την πίεση στο Πεκίνο για μέτρα στήριξης, αν και αμφισβητείται αν μπορούν να διατηρήσουν την ανάπτυξη κοντά στο 5%. Ορισμένοι οικονομολόγοι προβλέπουν πτώση της κινεζικής ανάπτυξης στο 3,5% φέτος.
Καλύτερη του αναμενομένου ήταν η εικόνα στην Ευρωζώνη, με αύξηση του ΑΕΠ κατά 0,4% το α’ τρίμηνο. Αν και η αναλυτική σύνθεση του ΑΕΠ θα ανακοινωθεί αργότερα, είναι πιθανό η αύξηση των εξαγωγών προς τις ΗΠΑ για κάλυψη των αναγκών αποθεματοποίησης να έπαιξε σημαντικό ρόλο.
Ωστόσο, ο αρνητικός αντίκτυπος των δασμών αναμένεται να γίνει αισθητός στην Ευρώπη από το δεύτερο τρίμηνο και μετά, καθώς οι εξαγωγείς θα έρθουν αντιμέτωποι με τους νέους αμερικανικούς δασμούς (10% ή 25% ανάλογα το προϊόν). Το σοκ στη ζήτηση και η γενικευμένη αβεβαιότητα αναμένεται να πλήξουν και την ευρωπαϊκή οικονομία.
Παρότι η αμερικανική οικονομία δεν έχει εισέλθει (ακόμα) τεχνικά σε ύφεση, η εμπορική πολιτική Τραμπ έχει σαφώς αρνητικές επιπτώσεις και εντείνει την αβεβαιότητα. Ορισμένοι αναλυτές δεν αποκλείουν το ενδεχόμενο ύφεσης στις ΗΠΑ στο δεύτερο εξάμηνο του 2025.
