Τι έχουν δείξει οι έως τώρα μελέτες για τις δομικές και τις λειτουργικές επιδράσεις του, σύμφωνα με έναν ειδικό.
Το αλκοόλ είναι μία ουσία την οποία καταναλώνει ο άνθρωπος εδώ και χιλιάδες χρόνια. Συνδέεται με χαρές και λύπες, και συχνά αποτελεί λόγο κοινωνικής συνάθροισης. Ωστόσο ειδικά στους νέους μπορεί να έχει μερικές απρόσμενες συνέπειες.
Όπως αναφέρει ο κ. Αθανάσιος Τζιαμούρτας, καθηγητής Βιοχημείας της Άσκησης στο ΤΕΦΑΑ του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, η λήψη του αλκοόλ μπορεί να αρχίσει από μικρή ηλικία, αναλόγως με την ευκολία εύρεσης και τις κοινωνικές αντιλήψεις.
Ωστόσο η πλαστικότητα του εγκεφάλου, ο οποίος επηρεάζεται άμεσα από αυτό, είναι πολύ ευμετάβλητη στη νεαρή ηλικία. Έχει βρεθεί ότι εγκέφαλος εξακολουθεί να αναπτύσσεται έως και την ηλικία των 25 ετών. Επομένως, είναι κρίσιμη αυτή η περίοδος για την πρόληψη βλαβών.
Δυστυχώς, η λήψη αλκοόλ στην εφηβεία και τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής μπορεί να επηρεάσει βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα:
- Τη γνωστική λειτουργία
- Τη δομή του εγκεφάλου
Μελέτες, λ.χ., έχουν δείξει πως οι περιστασιακοί, νεαροί βαρυπότες έχουν χειρότερες επιδόσεις σε τεστ ανάκλησης της μνήμης. Ως βαρυπότης (binge drinker) ορίζεται το άτομο που πίνει:
- Πάνω από 6 ποτά τη φορά τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα ή
- Πάνω από 3 ποτά μέσα σε μία ώρα κατά τη διάρκεια βαριάς οινοποσίας.
Ένα ποτό ισοδυναμεί με ένα (1) απ’ όσα ακολουθούν:
- 330 ml μπύρας
- 187 ml κρασί
- 30 ml τζιν, ουίσκι και άλλα «δυνατά» ποτά.
Άλλες μελέτες έχουν δείξει πως η κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών επηρεάζει συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου. Ειδικότερα, πλήττει τον ιππόκαμπο – μία δομή που συμβάλλει στη συγκράτηση των βραχυπρόθεσμων πληροφοριών στη μνήμη. Η μείωση του μεγέθους του αποτελεί χαρακτηριστικό γνώρισμα της άνοιας και της κατάθλιψης. Αποτελεί επίσης ένα από τα πρώτα διαγνωστικά χαρακτηριστικά της νόσου Αλτσχάιμερ.
Επιπλέον, μελέτες του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ έχουν δείξει ότι η επαναλαμβανόμενη κατάχρηση αλκοόλ κατά την εφηβεία οδηγεί σε μείωση της λευκής ουσίας του εγκεφάλου. Το γεγονός αυτό σχετίζεται με διαταραχές στη συναισθηματική ρύθμιση και την ικανότητα λήψης αποφάσεων.
Και τις γνωσιακές λειτουργίες
Σαν να μην ήταν αυτά αρκετά, έχει διαπιστωθεί ότι η κατανάλωση υπέρμετρης ποσότητας αλκοόλ από νεαρά άτομα επηρεάζει:
- Τη λεκτική εκμάθηση
- Τη μνήμη
- Άλλες παραμέτρους της γνωσιακής λειτουργίας, όπως η άμεση ανάκληση γεγονότων
Σε πρόσφατη μελέτη φοιτητών στις ΗΠΑ διαπιστώθηκε ότι η έστω και περιστασιακή κατανάλωση πάνω από 4 ποτών στις γυναίκες και πάνω από 5 στους άνδρες, σχετίζεται με μικρότερο μέγεθος του ιπποκάμπου και χειρότερες επιδόσεις σε τεστ γνώσεων.
Μεγάλη μελέτη, εξ άλλου, σε περισσότερους από 17.000 φοιτητές έδειξε ότι η υπερκατανάλωσή τους σχετίζεται με χαμηλότερο μέσο όρο βαθμολογίας στις σπουδές τους. Επιπλέον, νεότερες έρευνες υπογραμμίζουν ότι η κακή ποιότητα ύπνου που προκαλείται από την υπερκατανάλωση αλκοόλ ενισχύει τις δυσκολίες μνήμης και μάθησης.
«Ενδιαφέρον είναι το γεγονός πως οι βαρυπότες ήταν περισσότερο πιθανόν να ακολουθήσουν επαγγέλματα που είχαν σχέση με τον επιχειρηματικό χώρο ενώ ήταν πολύ μικρότερη η πιθανότητα να γίνουν μηχανικοί», λέει ο κ. Τζιαμούρτας.
Επιπλέον, άτομα που δεν είχαν καλές οργανωτικές ικανότητες είχαν και μεγαλύτερη πιθανότητα να καταναλώνουν μεγαλύτερες ποσότητες αλκοόλ. Τέλος, οι φοιτητές που είναι βαρυπότες φαίνεται ότι όταν αποφοιτήσουν βγάζουν λιγότερα χρήματα σε σχέση με τα άτομα που δεν πίνουν σχεδόν καθόλου.
Στην Ελλάδα
Στη χώρα μας υπάρχουν λίγα δεδομένα τα οποία υποδηλώνουν ότι το περίπου 80% των φοιτητών καταναλώνουν οινοπνευματώδη ποτά. Η πλειονότητα περιορίζονται στα 1-2 ποτά την ημέρα. Ωστόσο τα επεισόδια υπερκατανάλωσης αλκοόλ κυμαίνονται από 8-22%.
Η τακτική αυτή, αν συνεχιστεί στη διάρκεια της ζωής, θα εξακολουθήσει να πλήττει τις νοητικές λειτουργίες. Μελέτες δείχνουν πως όσοι λαμβάνουν μεγαλύτερη ποσότητα διαχρονικά, έχουν χειρότερη γνωστική λειτουργία σε σχέση με όσους δεν πίνουν καθόλου ή πίνουν λίγο και περιστασιακά.
Δεν είναι, εξ άλλου, γνωστό εάν η περιστασιακή υπερκατανάλωση σε νεαρή ηλικία έχει μακροπρόθεσμες και μόνιμες αλλαγές στη μάθηση και ψυχολογικές παραμέτρους. Εν τούτοις, πρόσφατες έρευνες σε πειραματόζωα έδειξαν ότι μπορεί να είναι αναστρέψιμες οι αλλαγές στη δομή και τον τρόπο λειτουργίας περιοχών του εγκεφάλου, όπως ο ιππόκαμπος.
Πώς μπορεί να μειωθεί η κατανάλωση
Η συμμετοχή σε οργανωμένα προγράμματα άσκησης είναι ένας τρόπος για να περιοριστεί η αυξημένη κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών, είτε είναι συστηματική είτε περιστασιακή.
Μελέτες που έχουν διεξαχθεί στο Εργαστήριο Βιοχημείας, Φυσιολογίας και Διατροφής της Άσκησης (Smart Lab) του ΤΕΦΑΑ Θεσσαλίας έχουν δείξει ότι η άσκηση συμβάλλει στη μείωση έως και 40% της λήψης αλκοόλ από βαρυπότες.
Επιπλέον, οι φοιτητές του ΤΕΦΑΑ το οποίο ασχολείται συστηματικά με την άσκηση, δεν παρουσιάζουν αυξημένη κατανάλωση ποτών, εν αντιθέσει με άλλα τμήματα που δεν έχουν την άσκηση ως κύριο γνώρισμα των σπουδών τους.
Άλλες ερευνητικές ομάδες έχουν διαπιστώσει ότι η συμμετοχή σε προγράμματα αερόβιας άσκησης αυξάνει τον όγκο του ιπποκάμπου. Τέλος, ολοένα περισσότερες πανεπιστημιακές μονάδες διεθνώς εντάσσουν ψυχοεκπαιδευτικά προγράμματα ενίσχυσης της ψυχικής ανθεκτικότητας και αυτορρύθμισης, ως μέτρο πρόληψης της εξάρτησης.
Με πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ / Φωτογραφία: iStock
