Ρεπορτάζ: Γιάννης Παπανικολάου
Σε μία κρίσιμη συγκυρία για την ισορροπία δυνάμεων στην Ανατολική Μεσόγειο, η Αίγυπτος έχει απευθυνθεί στις Ηνωμένες Πολιτείες, ζητώντας άμεση παρέμβαση για να αποτρέψει την επικύρωση του Τουρκολιβυκού Μνημονίου από το Κοινοβούλιο του Τομπρούκ, που ελέγχεται από τον στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ.
Σύμφωνα με αποκλειστικές πληροφορίες του Middle East Eye, η αιγυπτιακή κυβέρνηση έχει προχωρήσει σε επαφές με ανώτατα στελέχη του Λευκού Οίκου, με στόχο να ασκηθεί πίεση στον de facto ηγέτη της ανατολικής Λιβύης.
Όπως ανέφεραν στο tilegrafimanews.gr διπλωματικές πηγές από το Κάιρο, «σε περίπτωση που προχωρήσει η επικύρωση της συμφωνίας, θα πρόκειται για σοβαρή πρόκληση τόσο προς την Αίγυπτο όσο και προς την Ελλάδα, με άμεσες επιπτώσεις στη σταθερότητα της περιοχής».
Η κίνηση του Κάιρου και η παρέμβαση του Λευκού Οίκου
Σύμφωνα με την ίδια πηγή του Middle East Eye, ο Αιγύπτιος Υπουργός Εξωτερικών Μπαντρ Αμπντελάτι είχε απευθείας τηλεφωνική επικοινωνία με τον Μασάντ Μπούλος, σύμβουλο του Λευκού Οίκου για τις υποθέσεις Αφρικής. Κατά τη διάρκεια της συνομιλίας, η αιγυπτιακή πλευρά ζήτησε από την Ουάσινγκτον να μεταφέρει μήνυμα προς τον Χαφτάρ, προκειμένου να μην προχωρήσει στην επικύρωση του τουρκολιβυκού συμφώνου του 2019, που είχε υπογράψει η κυβέρνηση της Τρίπολης με την Τουρκία και αφορά την οριοθέτηση ΑΟΖ στην Ανατολική Μεσόγειο.
Η κίνηση αυτή της Αιγύπτου γίνεται ενώ η χώρα αντιμετωπίζει παράλληλα κρίσεις σε πολλά μέτωπα — Γάζα, Σουδάν και εσωτερική πολιτική ένταση — γεγονός που αυξάνει την πίεση προς την ηγεσία Σίσι να διασφαλίσει τη θαλάσσια ασφάλεια και την εδαφική κυριαρχία της.
Ο ρόλος της Ελλάδας και η αποστολή Γεραπετρίτη
Η ελληνική πλευρά παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις, καθώς ενδεχόμενη επικύρωση της συμφωνίας από την ανατολική Λιβύη θα επιδείνωνε περαιτέρω την ήδη εύθραυστη κατάσταση στην περιοχή. Σύμφωνα με πληροφορίες του Υπουργείου Εξωτερικών, ο Γιώργος Γεραπετρίτης θα πραγματοποιήσει διπλή επίσκεψη αυτή την εβδομάδα στη Βεγγάζη και την Τρίπολη. Σκοπός του ταξιδιού είναι η απευθείας παρέμβαση σε πολιτικούς και στρατιωτικούς παράγοντες της Λιβύης, ώστε να αποτραπεί η μετατόπιση ισορροπιών που επιδιώκει η Άγκυρα.
Η Αθήνα είχε υπογράψει ήδη από το 2020 συμφωνία θαλάσσιας οριοθέτησης με το Κάιρο, ως απάντηση στο τουρκολιβυκό μνημόνιο. Τυχόν επικύρωση του τελευταίου από τη Βουλή του Τομπρούκ θα αποτελούσε σοβαρό πλήγμα για την ελληνική στρατηγική αποτροπής στην περιοχή.
Η νέα γεωπολιτική σκακιέρα του Χαφτάρ και το τουρκικό ενδιαφέρον
Τα λιβυκά ΜΜΕ μεταδίδουν ότι η ψήφιση της συμφωνίας από τη Βουλή του Τομπρούκ είναι πιθανή μέσα στο επόμενο δεκαήμερο. Την ίδια στιγμή, ο στρατάρχης Χαλίφα Χαφτάρ εντείνει τις επαφές του με την Άγκυρα. Τρεις στρατιωτικές αντιπροσωπείες του Λιβυκού Εθνικού Στρατού (LNA) επισκέφθηκαν την Τουρκία τον Ιούνιο, ενώ ο γιος του Χαφτάρ, Σαντάμ, έχει ήδη πραγματοποιήσει επίσημη επίσκεψη στην Άγκυρα, αλλά και στο Κατάρ. Το τουρκικό Υπουργείο Άμυνας φέρεται να έχει προσφέρει στήριξη σε ενεργειακά και στρατιωτικά ζητήματα.
Η συμφωνία TPAO–Λιβυκής Εθνικής Εταιρείας Πετρελαίου για έρευνες σε τέσσερα θαλάσσια οικόπεδα προκαλεί έντονες αντιδράσεις από την πλευρά της Αιγύπτου. Όπως μεταδίδουν αιγυπτιακές πηγές, οι χάρτες που χρησιμοποιεί η Τουρκία τέμνουν υφαλοκρηπίδα που θεωρείται τμήμα της αιγυπτιακής ΑΟΖ.
Ο ρόλος των ΗΠΑ και η επιστροφή των “μεγάλων παικτών” στη Λιβύη
Ο Σαντάμ Χαφτάρ συναντήθηκε φέτος με τον Μπούλος στην Ουάσινγκτον, ενώ είχε διαδοχικές επαφές με στελέχη της CIA και του State Department, με αντικείμενο την «περιφερειακή ασφάλεια και τις εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο». Σημειώνεται ότι η οικογένεια Χαφτάρ διατηρεί καλές σχέσεις με αμερικανικούς κύκλους από την εποχή του εμφυλίου πολέμου.
Η Ουάσινγκτον καλείται πλέον να αποφασίσει αν θα στηρίξει μια εσωτερική λιβυκή εξέλιξη που ευνοεί την Τουρκία και ενισχύει τη γεωστρατηγική της θέση, ή αν θα διατηρήσει ισορροπίες με Ελλάδα και Αίγυπτο, χώρες–πυλώνες σταθερότητας για τη ΝΑ πτέρυγα του ΝΑΤΟ.
Σύμφωνα με το Πεντάγωνο, η Ανατολική Μεσόγειος αντιμετωπίζεται πλέον ως «θέατρο πρώτης προτεραιότητας», καθώς ο ενεργειακός πόλεμος και η πίεση της Ρωσίας στη Μεσόγειο επαναφέρουν τον αμερικανικό παράγοντα στο επίκεντρο.
Ποιος κρατά την ισορροπία και ποιος ανατρέπει το στάτους κβο;
Το επόμενο δεκαήμερο θα κρίνει πολλά. Η επικείμενη επίσκεψη Γεραπετρίτη στη Λιβύη, η στάση του Κογκρέσου απέναντι στη διπλωματική πίεση της Αιγύπτου και η τελική απόφαση του Χαφτάρ θα διαμορφώσουν τη νέα πραγματικότητα σε μια περιοχή όπου η ενέργεια, η εθνική κυριαρχία και οι θαλάσσιες ζώνες καθορίζουν τη γεωπολιτική σταθερότητα.
Η Λιβύη παραμένει ασταθής, αλλά πλέον αποτελεί καταλύτη εξελίξεων, όχι μόνο για το μέλλον της ίδιας, αλλά και για τις σχέσεις Ελλάδας–Τουρκίας και τις συμμαχίες της Δύσης στην ευρύτερη περιοχή.
