Σε νέο γύρο εμπορικών διαπραγματεύσεων ΗΠΑ–Κίνας, που ξεκινούν αυτή την εβδομάδα στη Στοκχόλμη, το επίκεντρο στρέφεται στην υπερβολική εξάρτηση της κινεζικής οικονομίας από τις εξαγωγές και την παγκόσμια υπερπροσφορά βιομηχανικών προϊόντων. Ωστόσο, ακόμη και ένα συμβιβαστικό “deal” δεν σημαίνει πως το Πεκίνο θα καταφέρει να επαναπροσδιορίσει γρήγορα το οικονομικό του μοντέλο.
Ο υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ, Σκοτ Μπέσεντ, δήλωσε ότι επιθυμεί να τεθούν επί τάπητος κρίσιμα ζητήματα, όπως η υπερπαραγωγή της Κίνας στον τομέα του χάλυβα και των ηλεκτρικών οχημάτων, αλλά και οι εισαγωγές πετρελαίου από τη Ρωσία και το Ιράν, που αμβλύνουν την αποτελεσματικότητα των αμερικανικών κυρώσεων.
Η αισιοδοξία για πρόοδο ενισχύθηκε μετά τις πρόσφατες εμπορικές συμφωνίες που ανακοίνωσε ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ με την Ιαπωνία, την Ινδονησία και τις Φιλιππίνες. Οι ΗΠΑ και η Ε.Ε., επιθυμούν η Κίνα να μειώσει την εξαγωγική της εξάρτηση και να ενισχύσει την εγχώρια κατανάλωση.
«Η Κίνα έχει ήδη το 30% των παγκόσμιων εξαγωγών μεταποίησης. Δεν μπορεί να πάει παραπάνω – μάλλον πρέπει να μειωθεί», δήλωσε χαρακτηριστικά ο Μπέσεντ.
Διαρθρωτικό πρόβλημα, όχι απλή διαφωνία
Παρά τις εξωτερικές πιέσεις, η Κίνα αντιμετωπίζει την πρόκληση της αναδιάρθρωσης της οικονομίας της κυρίως για εσωτερικούς λόγους. Οι κινεζικές αρχές αναγνωρίζουν πως το σημερινό μοντέλο, βασισμένο στις εξαγωγές και τις δημόσιες επενδύσεις, δεν μπορεί να υποστηρίξει βιώσιμη ανάπτυξη.
Η κατανάλωση αντιστοιχεί σε λιγότερο από το 40% του ΑΕΠ της Κίνας, έναντι 70% στις ΗΠΑ και 54% στην Ιαπωνία. Παράλληλα, η υπερπροσφορά οδηγεί σε πτώση τιμών και περιθωρίων, με αποτέλεσμα αποεπένδυση και μείωση θέσεων εργασίας – έναν φαύλο κύκλο που τροφοδοτεί τον αποπληθωρισμό.
Αντιστάσεις και τοπικά συμφέροντα
Παρότι η κινεζική κυβέρνηση παρέχει επιδοτήσεις και κίνητρα για την ενίσχυση της κατανάλωσης (όπως προγράμματα απόσυρσης παλαιών συσκευών και αυτοκινήτων), οι βαθύτερες μεταρρυθμίσεις παραμένουν σε εκκρεμότητα.
Οι ιδιωτικές και ξένες επιχειρήσεις, που δημιουργούν τις περισσότερες θέσεις εργασίας, βρίσκονται σε καθεστώς αβεβαιότητας λόγω απρόβλεπτης πολιτικής και επιπτώσεων του εμπορικού πολέμου. Η δημογραφική γήρανση αποτελεί επιπλέον εμπόδιο.
Οικονομολόγοι τονίζουν την ανάγκη για επέκταση του κοινωνικού κράτους – με καλύτερη ασφάλιση υγείας, συντάξεις και δικλείδες προστασίας – ώστε οι πολίτες να αισθανθούν ασφαλέστεροι να καταναλώσουν αντί να αποταμιεύουν.
Η τεχνολογία μοχλός, αλλά και νέα απειλή υπερπροσφοράς
Η κυβέρνηση του Σι Τζινπίνγκ προωθεί με ένταση την ανάπτυξη εγχώριας τεχνολογίας, σε αντίδραση στους αμερικανικούς περιορισμούς. Ωστόσο, η υπερ-επένδυση σε τομείς όπως τα ηλιακά πάνελ, τα ηλεκτρικά οχήματα και τώρα η τεχνητή νοημοσύνη, εντείνει το πρόβλημα της υπερπροσφοράς.
Το Πεκίνο καλεί σε καλύτερο συντονισμό πολιτικών, ώστε να μη στηρίζεται κάθε επαρχία στην ίδια “στρατηγική βιομηχανία”, όμως η εφαρμογή είναι αποσπασματική. Οι τοπικές κυβερνήσεις συχνά στηρίζουν μη βιώσιμες επιχειρήσεις, υπό τον φόβο απώλειας θέσεων εργασίας και φορολογικών εσόδων.
Καθώς πλησιάζει η 1η Αυγούστου, η ημερομηνία-ορόσημο για ενδεχόμενη επιβολή νέων αμερικανικών δασμών, η Κίνα βρίσκεται αντιμέτωπη όχι μόνο με εξωτερικές πιέσεις, αλλά και με τα δικά της αδιέξοδα.
Όπως επισημαίνει η Παγκόσμια Τράπεζα, μια ουσιαστική αύξηση της κατανάλωσης απαιτεί “μεγαλύτερη μεταρρυθμιστική φιλοδοξία”. Είτε μέσω πιέσεων από την Ουάσιγκτον, είτε από την εγχώρια ανάγκη σταθερότητας, το Πεκίνο καλείται να απαντήσει με πράξεις και όχι μόνο με ρητορική.
