Η ανασκόπηση της ενεργειακής πολιτικής της Ελλάδας δεν αφήνει πλέον αμφιβολία ότι από τις αρχές του 2019 υπήρχε σενάριο που εφαρμόστηκε με συνέπεια, όσο κι αν ήταν οδυνηρό. Δυόμισι μήνες μετά τις εκλογές στις 23 Σεπτεμβρίου 2019, στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ για το Κλίμα, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, χωρίς να έχει προηγηθεί κάποια μελέτη σκοπιμότητας ή προεκλογική εξαγγελία, δεσμεύτηκε να κλείσουν όλες οι λιγνιτικές μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας μέχρι το 2028.
Για την ασφαλέστερη υλοποίηση της δέσμευσης (έναντι ποιων;) η ολοκλήρωση του εγχειρήματος επιταχύνθηκε για το 2026 ώστε οι επικείμενες εκλογές να μην ανατρέψουν τα σχέδια. Και ποια ήταν η δέσμευση; Εκ του αποτελέσματος δεν υπάρχει αμφιβολία: η διάλυση του παραγωγικού δυναμικού της ΔΕΗ, για να ανοίξει ο δρόμος στους επενδυτές.
Λουκέτο τρία χρόνια μετά τα εγκαίνια
Και είμαστε πολύ κοντά στην εκπλήρωση, αφού αποφασίστηκε η διάλυση και της λιγνιτικής μονάδας Πτολεμαΐδα 5 δύο χρόνια νωρίτερα, εντός του 2026, πριν από τις εκλογές, εκτός απροόπτου βεβαίως.
Δεν υπάρχει προηγούμενο σε ολόκληρο τον κόσμο. Η Πτολεμαΐδα 5 λειτούργησε για πρώτη φορά το 2023, κόστισε 1,5 δισ. ευρώ και είναι ανάμεσα στις τελειότερες που όμοιές της θα λειτουργούν στη Γερμανία μέχρι το 2038 και στη Πολωνία μέχρι το 2050. Οταν και η Ιαπωνία διατηρεί τον άνθρακα στο ενεργειακό της μείγμα για καλύτερη ενεργειακή ασφάλεια.
Πολιτικά συνθήματα αντί για μελέτες
Η ενεργειακή πολιτική ή μάλλον οι ενεργειακές επιλογές της κυβέρνησης προβάλλονται με συνθήματα, από τα οποία δεν διαφαίνεται κάποια υποψία λογικής συνοχής. «Ο λιγνίτης είναι βαρίδι, ο λιγνίτης είναι ρυπογόνος και πανάκριβος. Να τελειώνουμε με τον λιγνίτη. Είμαστε πρωτοπόροι της πράσινης πολιτικής». Με χαριτωμένο τρόπο ακούστηκε και αυτό: «Ο λιγνίτης είναι ακριβό σπορ», έτσι αβίαστα με την άνεση ευτελισμού των καιρών.
Τα θύματα της απολιγνιτοποίησης
Μα κανείς δεν βλέπει από τους ενεργειακούς πρωταθλητές της κυβέρνησης πόσο ακριβά έχει κοστίσει η ίδια η αντιλιγνιτική πολιτική:
• Στους εργαζόμενους που έχασαν τις δουλειές τους.
• Στους αγρότες στους οποίους θα έπρεπε να επιστραφούν οι λιγνιτικές γαίες που απαλλοτριώθηκαν χάριν του δημοσίου για προσωρινή χρήση από τη ΔΕΗ αλλά αυτό δεν έγινε.
• Στην εθνική οικονομία που ανέλαβε την αποκατάσταση των λιγνιτικών γαιών.
• Στις επενδύσεις δεκαετιών σε σταθμούς που απαξιώνονται.
• Στην τοπική οικονομία στην οποία δόθηκαν υποσχέσεις δίκαιης μετάβασης που απλά ανανεώνονται κάθε φορά λίγο πριν από τις εκλογές.
• Στους κατοίκους της δυτικής Μακεδονίας που ανακαλύπτουν ότι η περίκλειστη ανάπτυξη φω-
τοβολταϊκών και ανεμογεννητριών χωρίς στοιχειώδες χωροταξικό είναι χειρότερη από τα φουγάρα των λιγνιτικών σταθμών και ακόμη είναι η αρχή.
• Στην πολιτική αδειοδότησης φωτοβολταϊκών, στα οποία ξεπλένονται επιδοτήσεις από βοσκοτόπια.
• Στο εμπορικό ισοζύγιο, με τις υπέρογκες εισαγωγές ακριβού φυσικού αερίου που διογκώνουν το έλλειμμα, την αχίλλειο πτέρνα της οικονομίας.
• Στο περιβάλλον με τις ανεξέλεγκτες εκπομπές μεθανίου.
• Στις ενδοημερήσιες συναλλαγές του ΑΔΜΗΕ που ανέβασαν το κόστος Λ3.
• Στους καταναλωτές, νοικοκυριά και βιομηχανίες, που πληρώνουν πανάκριβα την ενέργεια.
Από τις ακριβότερες στην ΕΕ η Ελλάδα
Σε συνέντευξη που παραχώρησε ο πρωθυπουργός στις 3 Αυγούστου 2025 στον κύριο Δημήτρη Δανίκα για το «Πρώτο Θέμα», σημείωσε ότι η κυβέρνηση προτίθεται να προχωρήσει σε έκτακτη φορολόγηση, εφόσον εντοπίσει υπερβολικά περιθώρια κέρδους στην αγορά.
Παρά τις πρωθυπουργικές αυτές διαβεβαιώσεις όμως, η χειραγώγηση της αγοράς συνεχίζεται εύσχημα, σύμφωνα με επίσημες καταγγελίες της Ενωσης Βιομηχανικών Καταναλωτών Ενέργειας για την έλλειψη στοιχειώδους ανταγωνισμού ως έναν από τους βασικούς λόγους που πληρώνουμε στη χώρα μας ακριβότερα το ρεύμα, καθώς και για την αύξηση κόστους της αγοράς εξισορρόπησης.
Ο λιγνίτης θα ήταν σωτήριος
Αυτά πλέον είναι υπόθεση ρουτίνας μπροστά στην κραυγαλέα αύξηση του κόστους κατά την κρίση του 2022. Η ΡΑΕ εξασφάλιζε τότε –και ήταν μεγάλη επιτυχία της– ειδικό καθεστώς ρυθμιζόμενων τιμών, ανάλογα με το καύσιμο, οπότε η λιγνιτική κιλοβατώρα ήταν πολύ φτηνότερη. Για παράδειγμα, οι ρυθμιζόμενες τιμές της ΡΑΕ για τον Οκτώβριο 2022 ήταν: €189,89/MWh για λιγνιτικές μονάδες και €499/MWh για μονάδες φυσικού αερίου συνδυασμένου κύκλου και €704,22/MWh για τις μονάδες αερίου ανοιχτού κύκλου.
Δεν θα ήταν λογικό να αξιοποιήσουμε τους λιγνιτικούς σταθμούς στον μέγιστο βαθμό; Κι όμως, αυτό δεν έγινε και κόστισε 6 δισ. στους Ελληνες καταναλωτές. Τεράστιο το ποσό, αλλά η ακριβής εκτίμηση προέρχεται από τον κύριο πρωθυπουργό, όταν πλέον είχε ξεχαστεί η οικονομική θυσία των νοικοκυριών. Κατά τη συμμετοχή του στις 18 Ιανουαρίου 2024 στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός ο κύριος Μητσοτάκης εξομολογήθηκε: «Οταν η Ελλάδα αποφάσισε πριν από τέσσερα χρόνια να απομακρυνθεί από τον άνθρακα, αποφασίσαμε να χρησιμοποιήσουμε το φυσικό αέριο ως ένα καύσιμο μετάβασης. Δεν έχουμε πυρηνική ενέργεια. Οπότε, όπως καταλαβαίνετε, ήταν η μόνη προφανής επιλογή. Ξοδέψαμε 7 δισ. ευρώ το 2022 για να εισάγουμε φυσικό αέριο και κανονικά το ποσό που απαιτείται είναι 1 δισ.».
Δεν ήταν βέβαια καθόλου προφανής επιλογή με τους λιγνιτικούς σταθμούς σε αδράνεια, όταν μάλιστα η Γερμανία είχε την ευελιξία να αυξήσει τη συμμετοχή του λιγνίτη στη κρίση. Το φυσικό αέριο ήταν απλώς η ακριβότερη επιλογή για την Ελλάδα, από την οποία πολλοί βγήκαν κερδισμένοι, ακόμη και η βιομηχανία για έναν περίεργο αλλά υπαρκτό λόγο. Τη περίοδο εκείνη η ελληνική βιομηχανία κέρδισε σε ανταγωνιστικότητα γιατί το ρεύμα ήταν ακριβό και στην ΕΕ.
Η αδυναμία στο φυσικό αέριο
Η αδυναμία στο ακριβό φυσικό αέριο είναι συνειδητή επιλογή, όπως φάνηκε στη πρόσφατη συνέντευξη του Κυρ. Μητσοτάκη. «Θα χρειαστούμε ανεμογεννήτριες, θα χρειαστούμε φωτοβολταϊκά, θα χρειαστούμε για πολλά χρόνια ακόμα φυσικό αέριο ως το μεταβατικό καύσιμο και ενδεχομένως κάποια στιγμή θα χρειαστούμε και πυρηνική ενέργεια. Αυτό θα είναι το μείγμα παραγωγής ενέργειας». Τάδε έφη. Επιλογές με το προνόμιο του αναντίρρητα αλάνθαστου, τη στιγμή που ΗΠΑ, Γερμανία, Πολωνία, Ινδία και Κίνα και πολλές αναπτυσσόμενες χώρες διατηρούν τον άνθρακα στην ηλεκτροπαραγωγή μέχρι το 2038 στην Ευρώπη και αλλού μέχρι το 2060.
Μα δεν υπάρχει ούτε στοιχειώδης ενημέρωση; H τιμή για το αμερικανικό LNG, από το οποίο θα εξαρτηθεί η Ευρώπη, πάει για διπλασιασμό μέχρι το 2026.
Δεν αντιλαμβάνονται τουλάχιστον «ότι ο πόλεμος είναι εδώ» και ότι η αυτάρκεια που προσφέρει ο λιγνίτης είναι υπόθεση εθνικής ασφαλείας;
Μετά το μπλακ άουτ στην Ισπανία έσπευσαν να δηλώσουν ότι δεν υπήρξε κακόβουλη ενέργεια για να αποκλείσουν ένα δυνατό ενδεχόμενο. Πόσο ασφαλείς θα είναι αύριο οι θαλάσσιες μεταφορές LNG; Και πού μπορεί να φτάσουν τα ναύλα;
*Δρ μεταλλειολόγος μηχανικός ΕΜΠ, μηχανικός Πετρελαίων Imperial College, πρώην διευθυντής στη Δημόσια Επιχείρηση Πετρελαίου και στο Ινστιτούτο Γεωλογίας και Ερευνών Υπεδάφους
