Ο ρόλος της UV, της σκόνης, του αέρα και της ξηρασίας. Πώς μπορούμε να προστατευθούμε.
Η υπερβολική έκθεση των ματιών στην υπεριώδη ακτινοβολία (UV) του ηλίου αυξάνει τον κίνδυνο να αναπτυχθεί μία πάθηση που επιστημονικά λέγεται πτερύγιο, αλλά είναι γνωστή και ως «το μάτι του αγρότη» ή «το μάτι του σέρφερ».
Η πάθηση αυτή είναι καλοήθης, αλλά μπορεί να επηρεάσει την όραση. Ουσιαστικά είναι μία υπερπλασία, δηλαδή παθολογική ανάπτυξη ενός φυσιολογικού ιστού του σώματος.
«Είναι ένας τριγωνικής μορφής (σαν πτερύγιο) ιστός, που αναπτύσσεται πάνω στον επιπεφυκότα του ματιού. Ο επιπεφυκώς είναι η διαφανής μεμβράνη που επενδύει εσωτερικά την επιφάνεια των βλεφάρων και καλύπτει την πρόσθια επιφάνεια του οφθαλμικού βολβού, μέχρι το όριο του κερατοειδούς χιτώνα», εξηγεί ο χειρουργός οφθαλμίατρος δρ Αναστάσιος-Ι. Κανελλόπουλος, καθηγητής Οφθαλμολογίας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης.
Όταν το πτερύγιο αρχίσει να αναπτύσσεται, μπορεί να επεκταθεί με αργό ρυθμό και να σταθεροποιηθεί μετά από καιρό ή να εξελιχθεί πιο γρήγορα, καλύπτοντας τον κερατοειδή και εισχωρώντας προς την κόρη του ματιού. Στα αρχικά στάδια είναι ασυμπτωματικό και δεν ενοχλεί τον ασθενή. Όταν όμως είναι προχωρημένο, δημιουργεί ενοχλήματα στα μάτια και την όραση, και συνιστάται η αντιμετώπισή του.
Που οφείλεται
Στην ανάπτυξη αυτής της υπερπλασίας παίζει καθοριστικό ρόλο η έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία. Οι πάσχοντες κατά κανόνα έχουν ιστορικό παρατεταμένης και μακροχρόνιας παραμονής σε υπαίθριους χώρους. Είναι επίσης πολύ συχνό σε όσους ζουν πολύ κοντά στον Ισημερινό, όπου η υπεριώδης ακτινοβολία είναι εντονότερη.
Ρόλο στην ανάπτυξή του, όμως, παίζουν και οι ξηρές συνθήκες της ατμόσφαιρας. Έτσι, «το πτερύγιο είναι συχνότερο σε όσους ασχολούνται με θαλάσσια σπορ όπως το σέρφινγκ, αλλά και σε όσους κάνουν αγροτικές εργασίες. Γι’ αυτό μερικές φορές αποκαλείται και μάτι του αγρότη ή του σέρφερ», εξηγεί ο καθηγητής.
Άλλοι παράγοντες κινδύνου είναι:
- Η παρατεταμένη έκθεση στον αέρα ή/και την σκόνη
- Η γενετική προδιάθεση
- Η ανεπάρκεια βιταμίνης Α (είναι σπάνια στα προηγμένα κράτη, αλλά συχνή στις αναπτυσσόμενες χώρες)
- Η μόλυνση των ματιών από τον ιό των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV).
Η ηλικία επίσης παίζει ρόλο. Πολλά κρούσματα εκδηλώνονται σε νεαρούς ενήλικες (ηλικίες 20 έως 40 ετών) αλλά και στους ηλικιωμένους. Στα παιδιά, το πτερύγιο είναι σπάνια κατάσταση. Ωστόσο όσα μένουν καθημερινά με τις ώρες σε υπαίθριους χώρους, εκτίθενται στους παράγοντες κινδύνου του που αθροιστικά μπορούν να οδηγήσουν στην εκδήλωσή του σύντομα μετά την ενηλικίωση.
Πολύ συχνό, κρίσιμη η προστασία
Το πτερύγιο είναι πολύ συχνό μόρφωμα. Μελέτες έχουν δείξει ότι παγκοσμίως το εκδηλώνει το 10,2% του πληθυσμού. Ωστόσο η ακριβής συχνότητά του παρουσιάζει διακύμανση από χώρα σε χώρα και από ήπειρο σε ήπειρο.
Επιπλέον, είναι λίγο συχνότερο στους άνδρες απ’ ό,τι στις γυναίκες. Και οι μεν και οι δε, όμως, χρειάζονται καθημερινή προστασία των ματιών από την UV για να προστατευθούν.
Τα φθηνά γυαλιά ηλίου που προμηθεύεται κανείς από το διαδίκτυο, πλανόδιους πωλητές ή μη εξειδικευμένα εμπορικά καταστήματα, συχνά δεν διαθέτουν τα προστατευτικά φίλτρα που την απορροφούν. Γι’ αυτό τον λόγο «είναι προτιμότερο να αγοράζετε γυαλιά ηλίου από αξιόπιστα καταστήματα οπτικών γυαλιά ηλίου, τα οποία θα απορροφούν τόσο την UVA όσο και την UVB», τονίζει ο κ. Κανελλόπουλος.
Η καλή ενυδάτωση των ματιών, ακόμα και με τεχνητά δάκρυα, επίσης μπορεί να βοηθήσει, ιδίως όταν η υγρασία στην ατμόσφαιρα είναι μειωμένη. Και αυτό διότι η ξηρότητα στην επιφάνεια του οφθαλμού ευνοεί την ανάπτυξη του πτερυγίου.
Τα ύποπτα συμπτώματα
Το πτερύγιο είναι, όπως προαναφέρθηκε, ασυμπτωματικό στα αρχικά στάδιά του. Έτσι οι ασθενείς συνήθως προσέρχονται στους οφθαλμιάτρους όταν έχει εξελιχθεί. Η επέκτασή του προκαλεί συμπτώματα όπως:
- Ερεθισμό στην επιφάνεια του ματιού
- Επίμονο αίσθημα ξένου σώματος
- Κοκκίνισμα στο μάτι
- Φλεγμονή και διόγκωση στον επιπεφυκότα (επιπεφυκίτιδα)
- Δάκρυσμα
- Αίσθημα καύσου (κάψιμο)
- Κνησμό (φαγούρα)
- Πόνο στο μάτι
Στα πιο προχωρημένα στάδια, η εισχώρηση του πτερυγίου στην επιφάνεια του κερατοειδούς και την κόρη του οφθαλμού δημιουργεί αστιγματισμό. Η όραση μπορεί να γίνει θολή, ενώ μερικές φορές ο ασθενής βλέπει μία σκιά στο οπτικό πεδίο του, καθώς παρεμβάλλεται η μάζα του πτερυγίου.
Η αντιμετώπιση
Όταν το πτερύγιο αρχίζει να γίνεται ενοχλητικό, προτείνονται διάφορες θεραπείες, λέει ο κ. Κανελλόπουλος. Η διόρθωση του αστιγματισμού είναι απαραίτητη. Επιπλέον, η χρήση τεχνητών δακρύων, ειδικών κολλύριων ή αλοιφών, ίσως και μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων για λίγο καιρό, μπορεί να καταπραΰνει τα συμπτώματα των ασθενών.
Μπορεί επίσης να γίνει τοπική έγχυση φαρμάκου. Η οριστική λύση, όμως, είναι η χειρουργική θεραπεία, διότι το πτερύγιο δεν υποχωρεί από μόνο του.
«Όταν ο περιττός ιστός δημιουργεί έντονα ενοχλήματα στα μάτια, έχει πλησιάσει τον κερατοειδή ή περιορίζει την κίνηση του ματιού, πιθανώς θα χρειασθεί εγχείρηση. Αυτή μπορεί να συνδυαστεί και με τοπική έγχυση φαρμάκων, διότι έτσι μειώνεται ο κίνδυνος υποτροπής», σημειώνει ο καθηγητής.
Την ανάρρωση μπορεί να επιταχύνει σημαντικά η χρήση αμνιακής μεμβράνης στο τέλος της επέμβασης. «Είναι μία τεχνική που ανέπτυξε πρόσφατα η επιστημονική μας ομάδα στην Αθήνα και παρουσιάζεται την τελευταία διετία στα ευρωπαϊκά ιατρικά συνέδρια. Είναι ένας φυσικός, θρεπτικός επίδεσμος που τοποθετείται σε σταθερή θέση στο μάτι μετά την επέμβαση. Η χρήση της μειώνει ακόμα περισσότερο τα ποσοστά υποτροπής», εξηγεί ο κ. Κανελλόπουλος.
Η επέμβαση πρέπει να γίνει πριν τραυματίσει το πτερύγιο τον κερατοειδή και δημιουργηθεί ουλή, διευκρινίζει. Και αυτό, διότι η ουλή μπορεί να επηρεάζει την όραση ακόμα και μετά την αφαίρεση του πτερυγίου.
Εάν υπάρξει υποτροπή, αυτή συνήθως αρχίζει μέσα σε 4 μήνες από την επέμβαση. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις υποτροπής που άρχισαν έως και 12 μήνες μετά το χειρουργείο.
«Οι πιθανότητες υποτροπής είναι περισσότερες στους νεαρούς ασθενείς (ηλικίες κάτω των 40 ετών). Γι’ αυτό τον λόγο έχει ζωτική σημασία η προστασία των ματιών από τις συνθήκες που ευνοούν το πτερύγιο. Επομένως, ο ασθενής πρέπει να φορά χειμώνα-καλοκαίρι προστατευτικά γυαλιά ηλίου όταν βρίσκεται σε υπαίθριους χώρους, να προφυλάσσει τα μάτια του από την ξηρότητα, την σκόνη και τον αέρα, και να ενυδατώνει τα μάτια του με κατάλληλα προϊόντα στις ξηρές συνθήκες», καταλήγει ο κ. Κανελλόπουλος.
Φωτογραφία: iStock
