Ο ρόλος του τρόπου ζωής, του οικογενειακού ιστορικού και των χρόνιων προβλημάτων υγείας.
Όταν κάποιος είναι 20 ή και 30 ετών, το τελευταίο που σκέφτεται είναι η όρασή του. Ωστόσο η διαφύλαξή της πρέπει να αρχίζει νωρίς στη ζωή, διότι πολλές παθήσεις στα μάτια που εμφανίζονται μετά τα 50 και τα 60 έτη, μπορούν να αποφευχθούν με ορισμένες καλές συνήθειες.
Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς και ο καταρράκτης, η συχνότητα των οποίων αυξάνεται διαρκώς, αφού αυξάνεται και το προσδόκιμο ζωής.
«Η προστασία των ματιών από τον καπνό των τσιγάρων είναι απαραίτητη για την πρόληψη και των δύο», αναφέρει ο χειρουργός-οφθλαμίατρος δρ Αναστάσιος-Ι. Κανελλόπουλος, καθηγητής Οφθαλμολογίας του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης. «Έχει βρεθεί ότι οι καπνιστές διατρέχουν τετραπλάσιο κίνδυνο να αναπτύξουν εκφύλιση της ωχράς. Επιπλέον, την εμφανίζουν έως και 5,5 χρόνια νωρίτερα απ’ ό,τι οι μη καπνιστές. Οι παθητικοί καπνιστές, εξάλλου, έχουν διπλάσιο κίνδυνο ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς».
Οι καπνιστές έχουν επίσης 2-3 φορές περισσότερες πιθανότητες να εκδηλώσουν καταρράκτη, σε σύγκριση με τους μη καπνιστές.
Ο καπνός των τσιγάρων εμπλέκεται επίσης σε άλλες παθήσεις στα μάτια. Επιδεινώνει, λ.χ., την διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια που προσβάλλει τους περισσότερους ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη. Υπολογίζεται ότι ποσοστό 80-90% των διαβητικών έχουν εκδηλώσει κάποιου βαθμού αμφιβληστροειδοπάθεια μέσα στην πρώτη 10ετία της νόσου τους.
Και από την υπεριώδη ακτινοβολία του ηλίου
Εξίσου σημαντικό είναι να προστατεύονται τα μάτια και από την υπεριώδη ακτινοβολία (UV). Είτε προέρχεται από τον ήλιο είτε από εσωτερικές, τεχνητές πηγές, η μακροχρόνια έκθεση σε αυτήν προκαλεί βλάβες στους επιφανειακούς ιστούς του οφθαλμού.
Βλάπτει επίσης τον κερατοειδή χιτώνα και τον κρυσταλλοειδή φακό του ματιού. Η συνέπεια είναι η ανάπτυξη καταρράκτη και η αύξηση του κινδύνου καρκίνου στο μάτι.
Η καθημερινή χρήση προστατευτικών γυαλιών ηλίου, ανεξάρτητα από την εποχή του χρόνου, είναι απαραίτητη για την διαφύλαξη της υγείας των ματιών. Οι νέοι χρειάζονται γυαλιά ηλίου που θα απορροφούν κατά 99-100% την υπεριώδη ακτινοβολία Α (UVA) και την υπεριώδη ακτινοβολία Β (UVB). Πρέπει επίσης να τα φορούν ακόμα και όταν έχει συννεφιά, τονίζει ο καθηγητής.
Προσεγμένη διατροφή και άσκηση
Η προσεγμένη διατροφή και η συστηματική γυμναστική επίσης είναι απαραίτητες στους νέους για να έχουν υγιή μάτια για πάντα.
Πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι η καθημερινή κατανάλωση ποικιλίας φρούτων, λαχανικών και γενικότερα φυτικής προελεύσεως τροφίμων μπορεί να προστατεύσει από παθήσεις, όπως η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας και το γλαύκωμα. Αντιθέτως, η υπερκατανάλωση κορεσμένων ή ζωικών λιπαρών είναι επιζήμια.
Ανάλογα οφέλη στα μάτια παρέχει και η μέτριας έντασης άσκηση για 30 λεπτά την ημέρα, επί τουλάχιστον 5 φορές την εβδομάδα.
Έλεγχος άλλων ασθενειών
Ο καλός έλεγχος υποκείμενων συστηματικών νοσημάτων επίσης είναι σημαντικός. Τα νοσήματα αυτά επηρεάζουν ολόκληρο τον οργανισμό, διότι έχουν επιπτώσεις στα αγγεία και τα νεύρα. Επομένως πολλά πλήττουν και τα μάτια. Ο σακχαρώδης διαβήτης, π.χ., αποτελεί μία από τις κύριες αιτίες αποτρέψιμης τύφλωσης.
Τα νοσήματα με οφθαλμολογικές εκδηλώσεις είναι πολλά. Μεταξύ αυτών συμπεριλαμβάνονται:
- Αυτοάνοσες παθήσεις (π.χ. συστηματικός ερυθηματώδης λύκος, σαρκοείδωση)
- Λοιμώδεις νόσοι (π.χ. HIV/AIDS λοίμωξη, σύφιλη)
- Μεταβολικές/ενδοκρινικές διαταραχές (π.χ. σακχαρώδης διαβήτης, παθήσεις του θυρεοειδούς)
- Αγγειακές διαταραχές (π.χ. υπέρταση, δρεπανοκυτταρική νόσος) κ.λπ.
«Αν πάσχετε από οποιοδήποτε χρόνιο νόσημα, συμβουλευθείτε τον γιατρό σας για τις τυχόν οφθαλμολογικές επιπτώσεις του. Να ακολουθείτε επίσης τις οδηγίες του γιατρού σας για πρόληψη και θεραπεία. Και να μην παραλείπετε τις προγραμματισμένες ιατρικές επισκέψεις σας», συνιστά ο κ. Κανελλόπουλος.
Το οικογενειακό ιστορικό
Παρά το νεαρό της ηλικίας τους, οι 20άρηδες και οι 30άρηδες πρέπει ακόμα να ζητήσουν από τους γονείς τους να ενημερωθούν και για το ιατρικό ιστορικό όλων των παθήσεων στην οικογένειά τους. Αυτό δεν αφορά μόνον τα μάτια, αλλά ολόκληρο τον οργανισμό, διότι πολλές οφθαλμοπάθειες και συστηματικές παθήσεις έχουν κληρονομικό υπόβαθρο και μπορεί να χρειάζονται πρώιμες προληπτικές εξετάσεις.
Μελέτες, π.χ., έχουν δείξει ότι ποσοστό έως και 60% των ασθενών με γλαύκωμα έχουν ιστορικό στην οικογένειά τους. Επιπλέον, τείνουν να το εκδηλώνουν νωρίτερα και να είναι και πιο σοβαρό.
Έχει βρεθεί ότι οι συγγενείς πρώτου βαθμού (π.χ. γονείς ή αδέλφια) των ασθενών με γλαύκωμα έχουν 22% πιθανότητες να το εκδηλώσουν και οι ίδιοι, όταν ο γενικός πληθυσμός έχει 2,3% πιθανότητες να το παρουσιάσει.
Αντίστοιχα, οι συγγενείς πρώτου βαθμού των ασθενών με ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας έχουν 50% πιθανότητες να την παρουσιάσουν και οι ίδιοι.
Επομένως, «αν έχετε οικογενειακό ιστορικό οφθαλμοπαθειών ή συστηματικών παθήσεων με οφθαλμολογικές εκδηλώσεις, συμβουλευθείτε τον οφθαλμίατρό σας. Μπορεί να χρειάζεστε περιοδικό προληπτικό έλεγχο από νεαρή ηλικία, ακόμα και πριν από τα 40 σας έτη», επισημαίνει ο καθηγητής.
Άλλες καλές συνήθειες
Την υγεία των ματιών βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα μπορούν να διαφυλάξουν και άλλες καλές συνήθειες, όπως:
- Η προστασία των ματιών κατά τα αθλήματα και στη δουλειά
- Η σχολαστική φροντίδα των φακών επαφής
- Η αποφυγή κοινής χρήσης προϊόντων μακιγιάζ (μπορεί να μεταδοθούν λοιμώξεις, ορισμένες από τις οποίες είναι σοβαρές)
- Η ανανέωση κάθε 3 μήνες των προϊόντων μακιγιάζ για τα μάτια
«Τα οφθαλμολογικά προβλήματα είναι πάρα πολύ συχνά και οι επιπτώσεις στην όραση μπορεί να φθάσουν έως την απώλειά της», επισημαίνει ο κ. Κανελλόπουλος. «Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση στην ιατρική επιθεώρηση The Lancet, το 2020 ζούσαν σε όλο τον κόσμο 596 εκατομμύρια άνθρωποι με διαταραχή της μακρινής όρασης, εκ των οποίων τα 43 εκατομμύρια έπασχαν από τύφλωση».
Τα ποσοστά αυτά εκτιμάται ότι θα έχουν φτάσει στα 895 εκατ. και 61 εκατ., αντίστοιχα, μέχρι το 2050. Αυτό σημαίνει ότι θα αυξηθούν κατά σχεδόν 50% τα επόμενα χρόνια. Ωστόσο «στο 90% των περιπτώσεων οι παθήσεις που τα προκαλούν μπορούν να αποφευχθούν ή έστω να επιβραδυνθούν. Επομένως, είναι σημαντική η φροντίδα των ματιών από τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής», καταλήγει.
Φωτογραφία: iStock
