Σε νέα και εξαιρετικά επικίνδυνη φάση εισέρχεται η εμπορική αναμέτρηση μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας. Οι δύο οικονομικές υπερδυνάμεις πέρασαν από τους ακραίους δασμούς της άνοιξης σε μια εκεχειρία, η οποία τώρα σπάει και, αν δεν υπάρξει κάποια σύγκλιση ως το τέλος του μήνα, από την 1η Νοεμβρίου οι δύο πλευρές θα περάσουν σε ανοικτό εμπορικό πόλεμο.
Η νέα κλιμάκωση πυροδοτήθηκε από την Κίνα, η οποία προκάλεσε σοκ στον Λευκό Οίκο την Πέμπτη, 9 Οκτωβρίου, όταν ανακοίνωσε ένα νέο σύνολο ελέγχων στις εξαγωγές σπάνιων γαιών, δηλαδή των ορυκτών που είναι κρίσιμα για την κατασκευή σχεδόν όλων των ηλεκτρονικών συσκευών, από καταναλωτικά προϊόντα μέχρι στρατιωτικό εξοπλισμό.
Η Κίνα έχει σχεδόν μονοπωλιακή θέση στις σπάνιες γαίες και τις χρησιμοποιεί ως το ισχυρότερο όπλο της στην αντιπαράθεση με τους Αμερικανούς. Το Πεκίνο επέβαλε νέους όρους αδειοδότησης των εξαγωγών, που ισχύουν, τουλάχιστον θεωρητικά, για οποιοδήποτε προϊόν περιέχει ίχνη κινεζικών σπάνιων γαιών, ακόμη κι αν πωλείται από ξένη εταιρεία σε ξένο πελάτη.
Επίσης, εφαρμόζονται και σε προϊόντα που δεν περιέχουν κινεζικές σπάνιες γαίες, εάν έχουν παραχθεί με κινεζικές τεχνολογίες εξόρυξης, τήξης ή παραγωγής μαγνητών.
Οι νέοι κανονισμοί υιοθετήθηκαν με βάση ανησυχίες για την εθνική ασφάλεια και προσδίδουν στην Κίνα τη δυνατότητα να ρυθμίζει τη ροή των κρίσιμων ορυκτών, είτε με το να χορηγεί γρήγορα άδειες σε περιόδους ηρεμίας, είτε με το να επιβραδύνει ή να αρνείται εφαρμογές σε περιόδους έντασης.
Αυτή η κίνηση ήρθε ως έκπληξη για τον πρόεδρο των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος έγραψε ότι «ποτέ δεν πίστευα ότι θα φτάναμε σε αυτό το σημείο», δεδομένης μιας προηγούμενης συμφωνίας τον Ιούνιο.
Τα αντίποινα του Τραμπ
Η απάντηση του Προέδρου Τραμπ ήταν άμεση και εξίσου επιθετική. Χθες ανακοίνωσε την επιβολή επιπλέον δασμού 100% σε κινεζικά προϊόντα, καθώς και ελέγχους εξαγωγών σε «όλα τα κρίσιμα λογισμικά». Αυτός ο «δίδυμος» αιφνιδιασμός απειλεί να ανεβάσει το επίπεδο των εισαγωγικών φόρων σε πολλά κινεζικά αγαθά σε περίπου 130%, επίπεδο που είναι ελαφρώς χαμηλότερο από το 145% που είχε επιβληθεί την άνοιξη από τον Τραμπ, πριν συμφωνηθεί εκεχειρία.
Παράλληλα, ο Τραμπ απείλησε να ακυρώσει την προγραμματισμένη συνάντησή του με τον Κινέζο ηγέτη, Σι Τζινπίνγκ, στη Νότια Κορέα αργότερα μέσα στον μήνα, στο περιθώριο της συνόδου κορυφής της APEC.
Η κλιμάκωση αυτή δεν περιορίστηκε στους δασμούς. Το Γραφείο του Αντιπροσώπου Εμπορίου των ΗΠΑ (USTR) ανακοίνωσε την επιβολή δασμών 100% σε ορισμένους γερανούς πλοίου-ακτής και σε εξοπλισμό διαχείρισης φορτίου κινεζικής κατασκευής, με πρόταση για πρόσθετους δασμούς έως και 150% στον εξοπλισμό διαχείρισης φορτίου.
Ο συναγερμός στις αγορές και το ορόσημο της 1ης Νοεμβρίου
Η είδηση της νέας κλιμάκωσης προκάλεσε άμεσο πλήγμα στις χρηματιστηριακές αγορές. Ο αμερικανικός δείκτης S&P 500 υποχώρησε χθες κατά 2,7%, στη μεγαλύτερη πτώση του από τις 10 Απριλίου, διακόπτοντας ένα πολύμηνο ράλι. Ο Nasdaq 100 βυθίσθηκε κατά 3.5%, ενώ τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης σόγιας στο Σικάγο έπεσαν έως και 1.9%.
Παρόλα αυτά, και οι δύο πλευρές άφησαν ένα παράθυρο ανοιχτό για διαπραγματεύσεις. Τόσο οι δασμοί του Τραμπ όσο και οι πιο εκτεταμένοι έλεγχοι της Κίνας θα τεθούν σε ισχύ την 1η Νοεμβρίου.
Ο Τραμπ παραδέχθηκε ότι αυτό το χρονικό περιθώριο ήταν μια διαπραγματευτική κίνηση: «Γι’ αυτό το έκανα 1η Νοεμβρίου, θα δούμε τι θα γίνει», είπε. Ομοίως, κάποια από τα μέτρα που ανακοίνωσε το Πεκίνο είχαν ημερομηνία έναρξης την 8η Νοεμβρίου, δηλαδή μετά την προγραμματισμένη συνάντηση Τραμπ-Σι. Έτσι, οι πλευρές δίνουν στη διπλωματία μια τελευταία ευκαιρία περίπου 20 ημερών, πριν ενεργοποιήσουν τα ακραία μέτρα τους.
Αναλυτές προσπαθούν να διακρίνουν τα κίνητρα της Κίνας και τονίζουν ότι το Πεκίνο μπορεί απλώς να δημιουργεί το ρυθμιστικό πλαίσιο για να μπορεί να αξιοποιήσει το όπλο των σπάνιων γαιών όποτε κριθεί αναγκαίο.
Οι έλεγχοι εξαγωγών πιθανότατα είναι μια διπλωματική τακτική για να αποκτήσει η Κίνα διαπραγματευτικό πλεονέκτημα ενόψει της συνάντησης Τραμπ-Σι, μαζί με άλλες κινήσεις, όπως η έρευνα κατά της αμερικανικής Qualcomm Inc. και της Nvidia για παραβάσεις της αντιμονοπωλιακής νομοθεσίας.
Οι νέοι κανόνες για τις εξαγωγές ενδέχεται να είναι μια οργισμένη αντίδραση στον «κανόνα του 50%» που εισήγαγαν οι ΗΠΑ, ο οποίος εφαρμόζει εμπορικούς περιορισμούς και στις θυγατρικές των ξένων εταιρειών, εάν η μητρική κατέχει τουλάχιστον το 50% των μετοχών τους.
Ανεξάρτητα από την αρχική πρόθεση, οι ανακοινώσεις της Κίνας δεν φαίνεται να είχαν ως στόχο να προκαλέσουν τέτοια έντονη αντίδραση από τον Τραμπ. Η ακύρωση της συνάντησης με τον Σι θα αναστάτωνε τους διπλωματικούς υπολογισμούς της Κίνας, ενώ η εγχώρια βιομηχανία ημιαγωγών της χώρας θα δυσκολευόταν χωρίς το αμερικανικό λογισμικό σχεδιασμού τσιπ.
Ωστόσο, ούτε η αμερικανική πλευρά επιθυμεί αυτή τη σύγκρουση. Οι εταιρείες δεν θα μπορέσουν να απορροφήσουν δασμούς άνω του 100%, πράγμα που σημαίνει ότι οι υψηλότερες τιμές θα φτάσουν λίγο πριν την εορταστική περίοδο των Χριστουγέννων, προκαλώντας σοβαρή ζημιά στην αμερικανική οικονομία.
Δεν θέλουν ολοκληρωτική σύγκρουση, αλλά…
Κανένας από τους δύο παίκτες δεν επιθυμεί πραγματικά την ολοκληρωτική εμπορική σύγκρουση που βρίσκεται σε εξέλιξη, τονίζουν αναλυτές. Ωστόσο, καμία πλευρά δεν μπορεί εύκολα να υποχωρήσει. Η Κίνα είναι απρόθυμη να καταργήσει έναν κανονισμό υπό ξένη πίεση, ενώ ο Τραμπ δεν θέλει να φανεί αδύναμος.
Τα γεγονότα των τελευταίων ημερών αποδεικνύουν ότι, ακόμη και με τακτική επικοινωνία (όπως αυτή που επιζητούσαν ο υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ, Σκοτ Μπέσεντ, και ο Αντιπρόσωπος Εμπορίου, Τζέιμισον Γκριρ), οι δύο οικονομικές υπερδυνάμεις παραμένουν επιρρεπείς σε συγκρούσεις και λανθασμένους υπολογισμούς.
Παρόλο που είναι δεμένες από την αμοιβαία εξάρτηση, χωρίζονται από την αμοιβαία καχυποψία, με αποτέλεσμα να μην μπορεί πλέον να αποκλεισθεί ένας ολοκληρωτικός εμπορικός πόλεμος, με καταστροφικές συνέπειες στην παγκόσμια οικονομία.
