Τι αναφέρει η ακτινοθεραπεύτρια-ογκολόγος Κωνσταντίνα Μπόνιου, διευθύντρια ΕΣΥ στο Θεαγένειο Νοσοκομείο.
Μια σύγχρονη τεχνική στην ακτινοθεραπεία αλλάζει τα δεδομένα στη θεραπεία του καρκίνου του πνεύμονα σε αρχικά στάδια. Πρόκειται για την επιφανειακά καθοδηγούμενη ακτινοθεραπεία (Surface-Guided Radiation Therapy – SGRT), μία τεχνική που προσφέρει μεγαλύτερη ακρίβεια στην ακτινοβόληση και λιγότερες παρενέργειες στους υγιείς ιστούς.
Η ακτινοθεραπεία αποτελεί έναν από τους πυλώνες της αντιμετώπισης του καρκίνου του πνεύμονα, σε όλα τα στάδια της νόσου. Σε συνδυασμό με τις συστηματικές θεραπείες (χημειοθεραπεία, ανοσοθεραπεία, στοχευμένες θεραπείες και εμβόλια), κατάφερε να προσφέρει καλύτερα ποσοστά επιβίωσης στους ασθενείς.
Κατά την ακτινοθεραπεία, όμως, έχει ζωτική σημασία να ακτινοβολείται η πάσχουσα περιοχή, ενώ ταυτοχρόνως θα διαφυλάσσονται οι παρακείμενοι υγιείς ιστοί. Η επιφανειακά καθοδηγούμενη ακτινοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει σημαντικά σε αυτό τους ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα σε αρχικά στάδια.
Η τεχνική εφαρμόζεται σε δημόσια νοσοκομεία της χώρας μας, όπως το Θεαγένειο, αλλά και σε ιδιωτικά. Για την μέθοδο και τα πλεονεκτήματά της μίλησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η ακτινοθεραπεύτρια-ογκολόγος Κωνσταντίνα Μπόνιου, διευθύντρια ΕΣΥ στο Θεαγένειο και αντιπρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας.
Πώς καθορίζεται το πεδίο της ακτινοβόλησης
Όπως εξηγεί η κυρία Μπόνιου, για να γίνει σωστά η ακτινοθεραπεία, ο ασθενής πρέπει να τοποθετηθεί με απόλυτη ακρίβεια στη σωστή θέση.
Παραδοσιακά, η ακτινοθεραπεία πραγματοποιείται με τη χρήση δεσμών laser και τριών ή τεσσάρων οδηγών σημείων (tattoos), που γίνονταν στο δέρμα του ασθενούς κατά την τοποθέτησή του στον αξονικό τομογράφο.
Πριν από κάθε συνεδρία, είθισται να πραγματοποιείται μια σάρωση με ακτίνες Χ χαμηλής δόσης μέσω κωνικής δέσμης υπολογιστικής τομογραφίας (CBCT) για την επιβεβαίωση της ορθής τοποθέτησης.
Αυτά τα δύο βήματα, όμως, ενέχουν δύο σημαντικά προβλήματα, κατά την κυρία Μπόνιου:
- Το ένα είναι ότι η τοποθέτηση ενός ολόκληρου σώματος με βάση λίγα σημεία μπορεί να επιφέρει ανακρίβειες
- Το δεύτερο ότι η CBCT εστιάζει μεν σε μεγαλύτερη περιοχή, αλλά επιβαρύνει τον ασθενή με επιπλέον δόση ακτινοβολίας
«Για την αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων αναπτύχθηκε η επιφανειακά καθοδηγούμενη ακτινοθεραπεία», εξηγεί.
«Σάρωση» με κάμερες
Η βασική ιδέα της τεχνικής είναι η χρήση ενός συστήματος καμερών που βρίσκεται στους χώρους του αξονικού τομογράφου εξομοίωσης και του γραμμικού επιταχυντή. Οι κάμερες «διαβάζουν» την επιφάνεια του σώματος του ασθενούς, δημιουργώντας ένα τρισδιάστατο ολόγραμμα.
Το σύστημα συγκρίνει αυτή την εικόνα με την αρχική, που ελήφθη στον αξονικό τομογράφο όταν σχεδιάστηκε η θεραπεία. Η σύγκριση αποκαλύπτει αποκλίσεις μεταξύ των δύο με ακρίβεια κάτω του χιλιοστού.
Έτσι, η τοποθέτηση δεν βασίζεται πια σε 3-4 σημάδια (tattoos), αλλά σε εκατομμύρια σημεία που αφορούν το σύνολο της επιφανείας του σώματος, την οποία μπορούν να «δουν» οι κάμερες. Επιπλέον, η επιφανειακά καθοδηγούμενη ακτινοθεραπεία χρησιμοποιεί φως και όχι ακτίνες Χ. Έτσι, δεν επιβαρύνει καθόλου τον ασθενή με ακτινοβολία.
«Η ακρίβεια των σύγχρονων συστημάτων είναι τέτοια που αρκετά ακτινοθεραπευτικά κέντρα δεν χρησιμοποιούν πλέον οδηγά σημεία. Μειώνουν επίσης τη συχνότητα διενέργειας CBCT. Έχουμε, δηλαδή, μια πιο γρήγορη, πιο ασφαλή και πιο άνετη διαδικασία, χωρίς ανάγκη για τατουάζ ή συνεχείς επανελέγχους», σημειώνει η κυρία Μπόνιου.
Αν κινηθεί ο ασθενής
Τι θα συμβεί, όμως, εάν ο ασθενής κινηθεί στη διάρκεια της ακτινοθεραπείας; «Σε αυτό το θέμα η επιφανειακά καθοδηγούμενη ακτινοθεραπεία προσφέρει την πραγματική επανάσταση. Και αυτό διότι είναι σε θέση να ανιχνεύσει εάν η κίνηση είναι εντός αυστηρά καθορισμένων ορίων», απαντά η ιατρός.
Εάν είναι εκτός αυτών των ορίων, η δέσμη της ακτινοβολίας διακόπτεται αυτόματα σε κλάσματα του δευτερολέπτου, προφυλάσσοντας τους υγιείς ιστούς. Ο γραμμικός επιταχυντής θα συνεχίσει τη θεραπεία μόνο μετά την επαναφορά του ασθενούς στην κατάλληλη θέση. Το γεγονός αυτό «είναι εξαιρετικά σημαντικό, ειδικά για στερεοτακτικές τεχνικές», εξηγεί η κυρία Μπόνιου.
Υπάρχουν επίσης δύο περιπτώσεις κατά τις οποίες η ακτινοβόληση πρέπει να γίνεται σε συγκεκριμένη φάση της αναπνοής του ασθενούς:
- Η πρώτη είναι η διενέργεια ακτινοβόλησης με βαθιά εισπνοή (Deep inspiration breath-hold – DIBH). Αυτή γίνεται κυρίως για να μην ακτινοβοληθεί η καρδιά του ασθενούς με καρκίνο του πνεύμονα
- Η δεύτερη είναι η ακτινοβόληση όγκων που, λόγω της θέσης τους (π.χ. πνεύμονας), κινούνται
Σε αυτές τις περιπτώσεις «ο σχεδιασμός της θεραπείας γίνεται σε συγκεκριμένη αναπνευστική φάση, με τη διενέργεια ειδικής τεχνικής (4DCT). Χάρη στην επιφανειακά καθοδηγούμενη ακτινοθεραπεία, είναι εφικτή τόσο η διενέργεια της 4DCT τεχνικής όσο και η μετέπειτα στοχευμένη ακτινοβόληση του ασθενούς», λέει η κυρία Μπόνιου.
Και για στερεοτακτική θεραπεία
Επομένως, η επιφανειακά καθοδηγούμενη ακτινοθεραπεία είναι ένα εξαιρετικά σημαντικό εργαλείο:
- Για την τοποθέτηση του ασθενούς
- Τον έλεγχο της κίνησής του
- Τη διενέργεια εξειδικευμένων τεχνικών
Σε αυτές συμπεριλαμβάνεται και η στερεοτακτική ακτινοθεραπεία σώματος (Stereotactic Body Radiotherapy – SBRT). Η θεραπεία αυτή διασφαλίζει την υψηλής ποιότητας θεραπεία για ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα σε αρχικά στάδια (μικρούς όγκους), με υψηλές δόσεις ακτινοθεραπείας σε λιγότερες συνεδρίες (3-5), με μεγάλη ακρίβεια και με λιγότερες παρενέργειες στους υγιείς ιστούς», καταλήγει.
Φωτογραφία: istock
