Οι ογκολογικοί ασθενείς με κατάθλιψη έχουν έως και 25–39% αυξημένο κίνδυνο θνησιμότητας σε σχέση με όσους δεν εμφανίζουν καταθλιπτικά συμπτώματα.
Θωμάς Λ. Παλικρούσης Διαιτολόγος – Διατροφολόγος & Ψυχολόγος & Τεχνολόγος Τροφίμων ΜSc Διασφάλιση Ποιότητας, ΜSc Χημεία Τροφίμων, MSc Διαχείριση Ποιότητας MSc Διαχείριση Γήρανσης & Χρόνιων Νοσημάτων, MSc(c) Εφαρμοσμένη Αναπτυξιακή Ψυχολογία PhD(c) Επιστήμη & Τεχνολογία Τροφίμων
Ο καρκίνος δεν δοκιμάζει μόνο το σώμα, αλλά και την ψυχή. Η ψυχική υποστήριξη και η σωστή ενημέρωση μπορούν να γίνουν ασπίδα σε μια από τις πιο δύσκολες μάχες.
Ο καρκίνος είναι μια λέξη που φέρνει φόβο και αβεβαιότητα — όχι μόνο εξαιτίας της διάγνωσης, της θεραπείας και των παρενεργειών, αλλά και λόγω του βαθύ ψυχικού βάρους που συχνά συνοδεύει τη νόσο. Ήδη από την αρχαιότητα, ο Γαληνός είχε επισημάνει τη σχέση ανάμεσα σε ψυχολογικές καταστάσεις, όπως η μελαγχολία, και την εξέλιξη ασθενειών, μεταξύ των οποίων και ο καρκίνος. Σήμερα, η επιστήμη επιβεβαιώνει ότι το άγχος και η κατάθλιψη είναι συχνά παρόντα σε ογκολογικούς ασθενείς, επηρεάζοντας σημαντικά τόσο την ποιότητα ζωής όσο και την πορεία της νόσου.
Η ψυχική δυσφορία που βιώνουν οι ογκολογικοί ασθενείς δεν είναι απλή συναισθηματική δυσκολία. Συχνά συνοδεύεται από διαταραχές ύπνου, κόπωση, ναυτία, και κοινωνική απομόνωση, επηρεάζοντας τόσο τη σωματική ευεξία όσο και την εξέλιξη της νόσου. Η κατάθλιψη εμφανίζεται έως και τρεις φορές συχνότερα σε άτομα που παλεύουν με κακοήθεια, επηρεάζοντας όχι μόνο την ψυχική αντοχή, αλλά και την ανταπόκριση στη θεραπεία.
Οι πολλαπλές ρίζες της κατάθλιψης και ο ρόλος της στην εξέλιξη του καρκίνου
Η κατάθλιψη στους ογκολογικούς ασθενείς δεν έχει μία, μοναδική αιτία. Σε ψυχοκοινωνικό επίπεδο, το άγχος για την πρόγνωση, η αβεβαιότητα και οι σημαντικές αλλαγές στη ζωή μετά τη διάγνωση μπορεί να οδηγήσουν σε επίμονη θλίψη, απελπισία και απώλεια ενδιαφέροντος. Την ίδια στιγμή, βιολογικοί μηχανισμοί – όπως οι φλεγμονώδεις αντιδράσεις που προκαλούνται από θεραπείες – επηρεάζουν νευροδιαβιβαστικά κυκλώματα του εγκεφάλου, ενώ ορισμένα φάρμακα (π.χ. αλοπεριδόλη, ανοσοθεραπεία με INF-α) είναι γνωστό ότι ενδέχεται να επιδεινώσουν ή να πυροδοτήσουν καταθλιπτικά συμπτώματα.
Πέρα από τη συναισθηματική επιβάρυνση, η κατάθλιψη σχετίζεται με δυσμενέστερη πορεία της νόσου. Μετα-αναλύσεις δείχνουν ότι οι ογκολογικοί ασθενείς με κατάθλιψη έχουν έως και 25–39% αυξημένο κίνδυνο θνησιμότητας σε σχέση με όσους δεν εμφανίζουν καταθλιπτικά συμπτώματα. Μάλιστα, το 85% των ανθρώπων που ζουν με καρκίνο και πάνω από 70% των ογκολόγων θεωρούν πως οι ψυχολογικοί παράγοντες επηρεάζουν καθοριστικά την εξέλιξη της νόσου, γεγονός που υπογραμμίζει τη σημασία της ψυχικής φροντίδας παράλληλα με τη σωματική θεραπεία.
Η ανάγκη για ολιστική φροντίδα
Η αντιμετώπιση του καρκίνου δεν μπορεί να περιορίζεται μόνο στη σωματική θεραπεία. Η αναγνώριση και υποστήριξη της ψυχικής υγείας των ογκολογικών ασθενών είναι κρίσιμες για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής και της πρόγνωσης. Η κατάθλιψη δεν αποτελεί ένδειξη αδυναμίας, αλλά μια πραγματική και θεραπεύσιμη κατάσταση που απαιτεί εξειδικευμένη φροντίδα. Ψυχολογική υποστήριξη, φαρμακευτική αγωγή και κοινωνική ενδυνάμωση μπορούν να κάνουν ουσιαστική διαφορά στην καθημερινότητα και την αντοχή των ασθενών.
Η ψυχική δυσφορία δεν πρέπει να παραμένει αθέατη. Η έγκαιρη αναζήτηση βοήθειας από ειδικούς ψυχικής υγείας έχει αποδειχθεί ότι βελτιώνει σημαντικά την ποιότητα ζωής και την πορεία της νόσου. Παράγοντες όπως η βιταμίνη D ενδέχεται να συμβάλουν υποστηρικτικά στη σωματική και ψυχική ευεξία – χωρίς να αποτελούν πανάκεια – καθώς υπάρχουν αρχικές ενδείξεις πως η χορήγησή της μπορεί να ανακουφίζει ορισμένα καταθλιπτικά συμπτώματα και να επηρεάζει θετικά την πορεία της νόσου. Η φροντίδα των ογκολογικών ασθενών χρειάζεται να είναι πολυδιάστατη και εξατομικευμένη και σε καμία περίπτωση δεν αντικαθιστά τη βασική ογκολογική θεραπεία.
