Μυθικά ποσά, που ξεπέρασαν τα 240 δισ. ευρώ το 2022, δαπάνησαν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις για να στηρίξουν τις επιχειρήσεις τους. Όμως, οι κρατικές ενισχύσεις κατέληξαν σε φιάσκο, αφού τα οφέλη για τις επιχειρήσεις που υποστηρίχθηκαν από τα κράτη αποδείχθηκαν πρόσκαιρα, ενώ επιβαρύνθηκαν επιχειρήσεις των ίδιων κλάδων σε άλλες ευρωπαϊκές οικονομίες, οι οποίες δεν έλαβαν κρατική στήριξη.
Αυτό είναι το συμπέρασμα ειδικής ανάλυσης που έγινε από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και θα περιληφθεί στην έκθεση World Economic Outlook, που θα παρουσιασθεί στην Ουάσιγκτον την επόμενη εβδομάδα.
Το ΔΝΤ, στο πλαίσιο της μελέτης του για την βιομηχανική πολιτική εφιστά την προσοχή της Ευρώπης σχετικά με την κρατική βοήθεια προς τις επιχειρήσεις, επισημαίνοντας τις σοβαρές παρενέργειες που υπονομεύουν την αποτελεσματικότητά της και απειλούν την ενιαία αγορά της ΕΕ.
Η επιστροφή των κρατικών ενισχύσεων στην Ευρώπη
Η κρατική βοήθεια, η οποία είναι ένας τύπος βιομηχανικής πολιτικής, έχει επανέλθει στο προσκήνιο της οικονομικής συζήτησης παγκοσμίως, συμπεριλαμβανομένης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σημειώνει το Ταμείο.
Οι χώρες της ΕΕ έχουν αυξήσει σημαντικά τις δαπάνες κρατικής βοήθειας, φτάνοντας το 1,5% του ΑΕΠ το 2022, που αντιστοιχεί σε 243 δισ. ευρώ, σε σύγκριση με περίπου 0,5% πριν από μια δεκαετία. Αυτή η αύξηση τροφοδοτήθηκε από την ανάγκη αντιμετώπισης γεωπολιτικών προκλήσεων, την επιτάχυνση της πράσινης μετάβασης και την ενίσχυση της παραγωγικότητας.
Στην Ευρώπη, η κρατική βοήθεια είναι ένα αμφιλεγόμενο ζήτημα, καθώς πρέπει να διατηρηθούν ίσoι όροι ανταγωνισμού στην ενιαία αγορά. Η χορήγησή της από τα κράτη μέλη συνεπάγεται τον κίνδυνο στρέβλωσης του ανταγωνισμού, χωρίς σημαντικά οικονομικά οφέλη.
Ανεπαρκή οφέλη και παρενέργειες
Η εθνική κρατική βοήθεια στην Ευρώπη επιφέρει μόνο βραχυπρόθεσμα και περιορισμένα οφέλη για τις επιχειρήσεις που την λαμβάνουν, ενώ παράλληλα προκαλεί σημαντικές αρνητικές παρενέργειες στους ανταγωνιστές τους, τονίζει το ΔΝΤ.
Οι εταιρείες που λαμβάνουν κρατική βοήθεια βλέπουν μια προσωρινή αύξηση της απασχόλησης και των εσόδων. Συγκεκριμένα, για κάθε μονάδα κρατικής ενίσχυσης προκύπτει αύξηση 0,3 στην απασχόληση και 0,6 στα έσοδα της δικαιούχου επιχείρησης τον επόμενο χρόνο. Ωστόσο, αυτά τα οφέλη εξαφανίζονται σε μεγάλο βαθμό μέχρι το δεύτερο έτος (γράφημα).
Παράλληλα, οι ανταγωνιστικές επιχειρήσεις που δεν έχουν λάβει κρατική βοήθεια βρίσκονται σε δυσμενή θέση και αντιμετωπίζουν από τον πρώτο χρόνο μείωση του τζίρου και της απασχόλησης. Η κρατική βοήθεια διαστρεβλώνει τον ανταγωνισμό, καθώς οι δικαιούχες εταιρείες να εκτοπίζουν τις μη δικαιούχες που δραστηριοποιούνται στον ίδιο κλάδο, σημειώνει το ΔΝΤ. Το φαινόμενο είναι εντονότερο σε τομείς με υψηλότερη συγκέντρωση της αγοράς.
Οι επιπτώσεις της κρατικής ενίσχυσης στις δικαιούχους εταιρείες και στις ανταγωνιστικές
Το πιο κρίσιμο εύρημα, τονίζει το Ταμείο, είναι ότι η κρατική βοήθεια δεν φαίνεται να επηρεάζει τις επενδύσεις ή την παραγωγικότητα της εργασίας των δικαιούχων επιχειρήσεων. Τα αποτελέσματα είναι καλύτερα για τις μικρότερες, νεότερες και πιο επιβαρυμένες οικονομικά εταιρείες.
Απαιτείται ευρωπαϊκός συντονισμός
Τα ευρήματα αυτά οδηγούν το ΔΝΤ σε μια σαφή σύσταση: Η κρατική ενίσχυση, εφόσον κριθεί απαραίτητη, θα πρέπει να χορηγείται σε ευρωπαϊκό επίπεδο και όχι από τα μεμονωμένα κράτη μέλη. Αυτή η προσέγγιση θα είχε διπλό όφελος:
- Μείωση των αρνητικών παρενεργειών.
- Διασφάλιση της διατήρησης του ανταγωνισμού στην αγορά και της αποδοτικότερης κατανομής των πόρων, με διατήρηση ίσων όρων ανταγωνισμού για τις εταιρείες σε όλη την ενιαία αγορά.
Ενώ η βιομηχανική πολιτική μπορεί να είναι ένα χρήσιμο εργαλείο για τη διόρθωση αποτυχιών της αγοράς, η εφαρμογή της σε εθνικό επίπεδο, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι επιπτώσεις στην ενιαία αγορά, κινδυνεύει να οδηγήσει σε σπατάλη πόρων και οικονομικές αναποτελεσματικότητες, υπονομεύοντας τελικά την ικανότητα της Ευρώπης να παραμείνει ανταγωνιστική παγκοσμίως, τονίζει το ΔΝΤ, σημειώνοντας την ανάγκη για ένα ενιαίο και συντονισμένο ευρωπαϊκό πλαίσιο για τις βιομηχανικές πολιτικές.
