Πρωταθλήτριες στα ληξιπρόθεσμα χρέη στην Εφορία αναδεικνύονται οι «εταιρείες του ενός ευρώ», οι ΙΚΕ (Ιδιωτικές Κεφαλαιουχικές Εταιρείες), που φαίνεται ότι έχουν εξελιχθεί εκτός από ευέλικτα εταιρικά σχήματα για τη διευκόλυνση της επιχειρηματικότητας και σε οχήματα φορολογικής απάτης, φοροδιαφυγής και εισφοροδιαφυγής.
Είναι χαρακτηριστικό ότι οι Ιδιωτικές Κεφαλαιουχικές Εταιρείες έχουν ξεπεράσει με μεγάλη διαφορά τις άλλες μορφές εταιρειών στη δημιουργία ληξιπρόθεσμων οφειλών στην Εφορία. Οφειλών που δεν δημιουργούνται μόνο από καθυστερήσεις στην εξόφληση τακτικών υποχρεώσεων, αλλά και από… βουνά καταλογισμών φόρων και προστίμων για υποθέσεις απάτης και φοροδιαφυγής.
Σύμφωνα με στοιχεία της ΑΑΔΕ που επεξεργάσθηκε το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή,
- Η μεγαλύτερη αύξηση της επιβάρυνσης τόσο σε όρους ληξιπρόθεσμων οφειλών, όσο και πλήθους νομικών προσώπων προκύπτει από τις ΙΚΕ. Συγκεκριμένα, οι ληξιπρόθεσμες οφειλές των ΙΚΕ αυξήθηκαν σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του προηγούμενου έτους κατά 1.725,6 εκατ.ευρώ, με τις ΑΕ να ακολουθούν, καταγράφοντας αύξηση στις οφειλές τους κατά 328,5 εκατ. ευρώ σε σχέση με τον Ιούλιο του 2024. Το πλήθος των ΙΚΕ αντίστοιχα σημείωσε αύξηση κατά 12.767 οφειλέτες σε ετήσια βάση, ενώ οι ΕΕ ακολουθούν, καθώς οι οφειλέτες αυξήθηκαν κατά 9.393 πρόσωπα.
Δεδομένου ότι το τελευταίο 12μηνο αυξήθηκαν κατά 4,6 δισ. τα συνολικά ληξιπρόθεσμα χρέη προς το Δημόσιο, τα χρέη από τις ΙΚΕ αντιστοιχούν στο εξαιρετικά υψηλό ποσοστό του 37%.
Τα πλεονεκτήματα της ΙΚΕ
Η νομική μορφή της ΙΚΕ θεσμοθετήθηκε το 2012 (ν. 4072/2012), κατά την κορύφωση της οικονομικής κρίσης και ενώ η τρόικα πίεζε την κυβέρνηση να διευκολύνει θεσμικά τη μικρή επιχειρηματικότητα. Το μεγάλο πλεονέκτημα της ΙΚΕ είναι ότι αποτελεί μια μορφή εταιρείας περιορισμένης ευθύνης (οι μέτοχοι δεν ευθύνονται ατομικά με την περιουσία τους για τις υποχρεώσεις της), όπως οι ΑΕ και οι ΕΠΕ, που μπορεί να ιδρυθεί ουσιαστικά χωρίς κεφάλαιο (με ένα ευρώ).
Η ΙΚΕ αποτελεί πλέον την πιο δημοφιλή νομική μορφή εταιρείας στην Ελλάδα, ιδίως για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις και τις νεοφυείς επιχειρήσεις (startups). Χρησιμοποιείται ευρέως λόγω της ευελιξίας της στη σύσταση, τη λειτουργία και την κεφαλαιακή διάρθρωση, καθώς και λόγω της περιορισμένης ευθύνης των εταίρων της. Η ΙΚΕ αποκτά νομική προσωπικότητα με την εγγραφή της στο Γενικό Εμπορικό Μητρώο (Γ.Ε.ΜΗ.) που γίνεται ηλεκτρονικά με μια σχετικά απλή διαδικασία. Είναι εμπορική εταιρεία, ακόμα και αν ο σκοπός της δεν είναι εμπορικός. Το ελάχιστο κεφάλαιο είναι μόνο ένα ευρώ, ενώ η ευθύνη των εταίρων είναι περιορισμένη στο ποσό της εισφοράς τους. Για τα χρέη της εταιρείας ευθύνεται μόνο η εταιρεία με την περιουσία της.
Σε ό,τι αφορά τις οφειλές στο Δημόσιο, άμεση ευθύνη έχει μόνο ο διαχειριστής, ενώ περισσότερο προστατευμένοι είναι οι εταίροι. Ειδικότερα, σύμφωνα με τη νομοθεσία, η κατανομή των ευθυνών σε μια ΙΚΕ διαφέρει ουσιαστικά μεταξύ του διαχειριστή και των εταίρων που δεν συμμετέχουν στη διοίκηση.
Ενώ οι εταίροι απολαμβάνουν την προστασία της περιορισμένης ευθύνης, ο διαχειριστής φέρει ένα βαρύ φορτίο ευθυνών που φτάνει μέχρι την προσωπική του περιουσία. Ο Διαχειριστής είναι ο νόμιμος εκπρόσωπος της ΙΚΕ και ο βασικός υπεύθυνος για τη λειτουργία και τις οικονομικές της υποχρεώσεις. Ο διαχειριστής ευθύνεται προσωπικά και εις ολόκληρον για οφειλές προς το Δημόσιο (όπως ΦΠΑ, φόρος εισοδήματος και παρακρατούμενοι φόροι, καθώς και πρόστιμα) και για ληξιπρόθεσμες οφειλές προς τα Ασφαλιστικά Ταμεία (ΕΦΚΑ), εφόσον αποδειχθεί η υπαιτιότητά του για τη δημιουργία τους. Σε αυτές τις περιπτώσεις, οι αρχές μπορούν να στραφούν κατά της προσωπικής του περιουσίας.
Ο εταίρος που δεν έχει αναλάβει καθήκοντα διαχείρισης απολαμβάνει την προστασία της περιορισμένης ευθύνης, όπως ισχύει στις κεφαλαιουχικές εταιρείες. Η ευθύνη του εταίρου περιορίζεται κατ’ αρχήν μόνο στο ποσό που έχει εισφέρει στην εταιρεία (μέχρι του ύψους της εισφοράς του). Ο μη διαχειριστής εταίρος δεν φέρει αλληλέγγυα ευθύνη για τα εταιρικά χρέη. Αυτό σημαίνει ότι η προσωπική του περιουσία προστατεύεται από διεκδικήσεις του Δημοσίου, του ΕΦΚΑ ή τρίτων για οφειλές της εταιρείας. Η ευθύνη του μπορεί να επεκταθεί μόνο αν το καταστατικό της εταιρείας προβλέπει ρητές πρόσθετες υποχρεώσεις γι’ αυτόν.
Πάρτι φοροδιαφυγής
Το μεγάλο πρόβλημα που απασχολεί τις φορολογικές αρχές είναι ότι κυκλώματα φορολογικής απάτης, κυρίως με έκδοση εικονικών τιμολογίων, έχουν βρει στις ευέλικτες ΙΚΕ ένα ιδανικό όχημα φοροδιαφυγής. Διαπιστώνεται μεγάλη έξαρση στην ίδρυση ΙΚΕ, οι οποίες χρησιμοποιούνται για απάτες με εικονικά τιμολόγια και ήδη η ΑΑΔΕ έχει διασυνδέσει τα συστήματά της με το ΓΕΜΗ για να παρακολουθεί την ίδρυση νέων ΙΚΕ και τις μεταβολές κεφαλαίων σε υφιστάμενες, ώστε να προχωρά σε ελέγχους με βάση κριτήρια κινδύνου.
Πολύ συχνό είναι πλέον το φαινόμενο τα κυκλώματα φορολογικής απάτης να χρησιμοποιούν τον ίδιο διαχειριστή για μεγάλο αριθμό ΙΚΕ που ιδρύουν, οι οποίες προχωρούν στην έκδοση μεγάλου αριθμού τιμολογίων αμέσως μετά την ίδρυσή τους. Με ανησυχία παρακολουθεί τις εξελίξεις και το Κέντρο Είσπραξης Ασφαλιστικών Οφειλών του ΕΦΚΑ (ΚΕΑΟ), που έχει κατατάξει τις ΙΚΕ στις εταιρείες υψηλού κινδύνου για εισφοροδιαφυγή.
Για να σταματήσει η «βιομηχανία» ίδρυσης ΙΚΕ – σφραγίδων, που χρησιμοποιούνται για φορολογικές απάτες, από την πλευρά των φορολογικών αρχών έχει προταθεί στο υπουργείο Ανάπτυξης να επανέλθει η διαδικασία της αυτοψίας στην έδρα των ΙΚΕ κατά το στάδιο της ίδρυσής τους, ώστε να διαπιστώνεται αν υπάρχει πραγματική επιχειρηματική δραστηριότητα. Σήμερα αρκεί μια υπεύθυνη δήλωση του νόμιμου εκπροσώπου. Προς το παρόν, όμως, αυτές οι προτάσεις δεν έχουν κερδίσει έδαφος, καθώς παραμένει βασική προτεραιότητα η διευκόλυνση της άσκησης επιχειρηματικής δραστηριότητας, χωρίς να «φορτώνονται» οι διαδικασίες με ελέγχους που προκαλούν καθυστερήσεις.
