Σύνταξη – επιμέλεια: Στέλιος Βασιλούδης
Ένας νόμος της Ευρωπαϊκής Ένωσης που στοχεύει στην καταπολέμηση της σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών στο Διαδίκτυο έχει κινητοποιήσει ακτιβιστές προστασίας της ιδιωτικής ζωής και εταιρείες τεχνολογίας.
Μια προσπάθεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης να σαρώσει προσωπικά μηνύματα για διαδικτυακό περιεχόμενο παιδικής κακοποίησης σταμάτησε αυτή την εβδομάδα – και το μόνο που χρειάστηκε ήταν μια δημόσια κατακραυγή από ομάδες απορρήτου, εφαρμογές ανταλλαγής μηνυμάτων από το Signal έως το X του Elon Musk και μια πανούργα εκστρατεία email προς τους νομοθέτες.
Οι χώρες της ΕΕ απέτυχαν αυτή την εβδομάδα να σημειώσουν πρόοδο σε ένα νομοσχέδιο για την καταπολέμηση του υλικού σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών (CSAM), ρίχνοντας άλλη μια σκιά στο αμφιλεγόμενο νομοσχέδιο. Το νομοσχεδιο CSAM, που προτάθηκε το 2022, θέλει να δώσει στην αστυνομία περισσότερες εξουσίες για την καταπολέμηση του παράνομου περιεχομένου και να αναγκάσει τις διαδικτυακές πλατφόρμες ανταλλαγής μηνυμάτων να σαρώσουν τις υπηρεσίες τους για στοιχεία κακοποίησης παιδιών. Ωστόσο, ομάδες προστασίας της ιδιωτικής ζωής, ειδικοί στον κυβερνοχώρο και αξιωματούχοι τεχνολογίας έχουν προειδοποιήσει εδώ και χρόνια ότι τα σχέδια θα μπορούσαν να θέσουν εκτός νόμου την τεχνολογία κρυπτογράφησης και να ανοίξουν την πόρτα στη μαζική παρακολούθηση.
Είναι μια μάχη που φέρνει αντιμέτωπες μερικές από τις πιο σκληρές ομάδες λόμπι της Ευρώπης. Οι μεγάλες – και οι μικρές – εταιρείες τεχνολογίας τοποθετούνται ενάντια σε οτιδήποτε σπάει την τεχνολογία τους και συνοδεύεται από νέες ευθύνες. Ένωσαν τις δυνάμεις τους με ισχυρές ομάδες προστασίας απορρήτου για να υπερασπιστούν το απόρρητο της επικοινωνίας. Όμως τώρα έρχονται αντιμέτωπες με έναν συνασπισμό αρχών επιβολής του νόμου και θορυβωδών ομάδων για τα δικαιώματα των παιδιών.
Η συζήτηση έφτασε στο αποκορύφωμά της τις προηγούμενες εβδομάδες, με μια τεράστια εκστρατεία μέσω email από ενδιαφερόμενους πολίτες να πλημμυρίζουν τα εισερχόμενα στις Βρυξέλλες, και τους ηγέτες του κλάδου από το Signal και το WhatsApp μέχρι το X να αντιτάσσονται στα σχέδια.
Πως δίχασε την Ευρώπη το νομοσχέδιο για την τεχνολογία;
Από πολλές απόψεις, η συζήτηση για το CSAM είναι η τελευταία μάχη σε έναν αγώνα που χρονολογείται από τον περασμένο αιώνα. Η τεχνολογία κρυπτογράφησης ήταν ένα ισχυρό πλεονέκτημα κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, όταν τα κράτη βρίσκονταν σε αδιέξοδο για το πώς να εξασφαλίσουν τις δικές τους ψηφιακές επικοινωνίες και να αποκρυπτογραφήσουν αυτές των αντιπάλων. Με την άνοδο του Διαδικτύου, η κρυπτογράφηση έγινε η τεχνολογία – ακρογωνιαίος λίθος για τις διαδικτυακές ροές δεδομένων που στηρίζουν τα πάντα, από τις ψηφιακες τραπεζικές συναλλαγές μεχρι τις ευαίσθητες μεταφορές δεδομένων.
Τα τελευταία χρόνια, οι διαδικτυακές πλατφόρμες, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και οι εφαρμογές ανταλλαγής μηνυμάτων κινήθηκαν προς τη χρήση κρυπτογράφησης από άκρο σε άκρο ως προεπιλεγμένη ρύθμιση ασφαλείας για τις εφαρμογές τους – συμπεριλαμβανομένων των iMessage της Apple, του Messenger της Meta, του WhatsApp, του Signal και πολλών άλλων. Η κρυπτογράφηση από άκρο σε άκρο σημαίνει ότι το περιεχόμενο των μηνυμάτων είναι προσβάσιμο μόνο στον αποστολέα και τον παραλήπτη.
Η εξέλιξη απογοήτευσε τις αρχές επιβολής του νόμου. «Χωρίς νόμιμη πρόσβαση σε κρυπτογραφημένες επικοινωνίες, οι αρχές επιβολής του νόμου καταπολεμούν το έγκλημα με δεμένα τα μάτια», είπε ο Jan Op Gen Oorth, εκπρόσωπος της Europol, στο POLITICO τον Απρίλιο.
Η ΕΕ αποφάσισε το 2022 ότι ο καλύτερος τρόπος για την καταπολέμηση της παιδικής κακοποίησης είναι να δοθεί στην αστυνομία η εξουσία – σε ορισμένες περιπτώσεις – να διαβάζει τα μηνύματα των εφαρμογών συνομιλίας. Επικαλούμενη τις 85 εκατομμύρια φωτογραφίες και βίντεο που απεικονίζουν τη σεξουαλική κακοποίηση παιδιών που αναφέρθηκαν παγκοσμίως το 2021, η Επιτροπή πρότεινε να υποχρεωθούν οι πάροχοι τεχνολογίας να «εντοπίζουν, αναφέρουν και αφαιρούν υλικό σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών από τις υπηρεσίες τους».
Όμως για να διαβάσουν μηνύματα, οι αρχές θα πρέπει να σπάσουν την κρυπτογράφηση στο σύνολό της, προειδοποιούν οι ειδικοί της τεχνολογίας. Αυτό σημαίνει ότι οι πλατφόρμες και η αστυνομία θα μπορούσαν να έχουν πρόσβαση σε εκατοντάδες εκατομμύρια νόμιμα μηνύματα από χρήστες που δεν θέλουν τη κατασκόπευση των προσωπικών συνομιλιών τους από την αστυνομία.
Στο Συμβούλιο της ΕΕ, οι εθνικές κυβερνήσεις προσπάθησαν ξανά και ξανά να βρουν κοινό έδαφος μεταξύ της κρυπτογράφησης και της καταπολέμησης του περιεχομένου μέσω CSAM.
Όταν η Δανία ανέλαβε την εξάμηνη προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ τον Ιούλιο, πρότεινε μια νέα εκδοχή του νόμου την πρώτη μέρα.
Αυτό το κείμενο βρίσκεται τώρα στο επίκεντρο του αγώνα για τη νομοθεσία. Οι εθνικές κυβερνήσεις πρέπει να καταλήξουν σε συμφωνία για μια εκδοχή της νομοθεσίας προτού μπορέσουν να ξεκινήσουν διαπραγματεύσεις με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Το Κοινοβούλιο συμφώνησε σε μια πιο φιλική προς το απόρρητο έκδοση του νομοσχεδίου το 2023.
Μια πρώτη αμφιλεγόμενη διάταξη αφορά την υποχρεωτική σάρωση – που σημαίνει ότι η αστυνομία θα μπορούσε να αναγκάσει τις υπηρεσίες κρυπτογραφημένων μηνυμάτων να σαρώνουν για εικόνες CSAM, αντί να τους επιτρέπει να το κάνουν μονο οικειοθελώς.
Το προτεινόμενο σχέδιο της Δανίας επανέφερε την διάταξη για υποχρεωτική σάρωση. Αυτή η διαδικασία θα γινόταν μέσω των λεγόμενων εντολών εντοπισμού, οι οποίες θα εκδίδονταν από δικαστή ή ανεξάρτητη αρχή.
Ένα δεύτερο ερώτημα είναι εάν οι εφαρμογές ανταλλαγής μηνυμάτων θα πρέπει επίσης να ανιχνεύουν την διαδικασία δημιουργίας συναισθηματικής σύνδεσης με την οποία οι σεξουαλικοί θηρευτές εμπλέκουν τα παιδιά μέσω διαδικτυακών συνομιλιών για να μοιραστούν ακατάλληλες εικόνες ή βίντεο. Η αρχική πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής θα επέτρεπε τη σάρωση για κείμενο ή ήχο ως προσπάθεια εντοπισμού τέτοιων περιπτώσεων. Η εκδοχή της Δανίας όμως, κράτησε το κείμενο και τον ήχο εκτός πεδίου εφαρμογής.
Μια τρίτη συζήτηση εξετάζει εάν οι εφαρμογές ανταλλαγής μηνυμάτων θα πρέπει να εντοπίζουν τόσο το «γνωστό» και το «άγνωστο» περιεχόμενο CSAM. Η αναζήτηση γνωστού περιεχομένου θεωρείται λιγότερο παρεμβατική επειδή οι αρχές μπορούν να κάνουν αναζήτηση χρησιμοποιώντας έναν αριθμό (hash) που σχετίζεται με υλικό που έχει ήδη κατηγοριοποιηθεί σε μια βάση δεδομένων ως CSAM.
Η τελευταία πρόταση του Συμβουλίου θα αναγκάσει τις εταιρείες τεχνολογίας να κάνουν σάρωση και για τους δύο τύπους. Σύμφωνα με την πρόταση της Δανίας, εντολές σάρωσης θα μπορούσαν επίσης να εκδίδονται για υπηρεσίες που χρησιμοποιούν κρυπτογράφηση από άκρο σε άκρο, αν και στο πλαίσιο ενός συστήματος που είναι γνωστό ως «σάρωση από την πλευρά του πελάτη». Οι υποστηρικτές αυτού του συστήματος λένε ότι επιτρέπει τη σάρωση εικόνων χωρίς παρεμβολές στην κρυπτογράφηση. Οι υποστηρικτές της ιδιωτικότητας διαφωνούν.
Οι χώρες της ΕΕ είναι χονδρικά χωρισμένες σε δύο στρατόπεδα. Η μία πλευρά υποστηρίζει σε γενικές γραμμές τα μέτρα του νομοσχεδίου ως τρόπο να σταματήσουν τα αρπακτικά να μοιράζονται παράνομο περιεχόμενο παιδιών. Η άλλη πλευρά λέει ότι θα δημιουργούσε ένα κράτος επιτήρησης και θα ήταν αναποτελεσματικό.
Η Γερμανία ήταν παραδοσιακά η πιο δυνατή φωνή στο αντίπαλο στρατόπεδο – αν και δεν είναι τόσο σίγουρη όσο κάποτε. Άλλοι σημαντικοί αντίπαλοι περιλαμβάνουν την Πολωνία, η οποία κατά τη διάρκεια της ηγεσίας της στο Συμβούλιο της ΕΕ πίεσε να συνεχιστεί η σάρωση ως εθελοντικό μέτρο, και όχι στις κρυπτογραφημένες υπηρεσίες από άκρο σε άκρο.
Εκείνοι που προτιμούν αυστηρότερα μέτρα περιλαμβάνουν τη Δανία και τη Σουηδία, όπου η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης από τα παιδιά είναι ένα καυτό θέμα. Ισπανία, η οποία φέρεται να έχει μια απέχθεια για την κρυπτογράφηση και η Γαλλία, η οποία υποστηρίζει την πρόταση της Δανίας.
Όμως ακόμη και μέσα στις κυβερνήσεις, τα διάφορα υπουργεία συχνά χωρίζονται.
Τα υπουργεία Εσωτερικών, αρμόδια για την αστυνόμευση και την ασφάλεια, τείνουν να προτιμούν αυστηρότερα μέτρα για τη σύλληψη των δραστών των εγκλημάτων που βλέπουν καθημερινά. Ωστόσο, τα υπουργεία Δικαιοσύνης και ψηφιακής τεχνολογίας τείνουν να εστιάζουν περισσότερο στη διάβρωση των πολιτικών ελευθεριών και της ασφάλειας στον κυβερνοχώρο.
Στη Γερμανία, για παράδειγμα, ο υπουργός Δικαιοσύνης τάχθηκε σθεναρά κατά της πρότασης της Δανίας αυτή την εβδομάδα, αλλά η ευθύνη εναπόκειται τελικά στο υπουργείο Εσωτερικών.
Σε επίπεδο ΕΕ, η Europol – αστυνομική υπηρεσία του μπλοκ και το υπουργείο Εσωτερικών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής έχουν πιέσει σκληρά για νέες πολιτικές που θα παρέχουν στην αστυνομία μεγαλύτερη πρόσβαση στα δεδομένα. Υπήρξε μάλιστα περίπτωση όπου η Επιτροπή κατηγορήθηκε ότι στόχευσε άτομα παράνομα, μέσω μιας εκστρατείας που προωθούσε τη νομοθεσία CSAM.
Πηγή: POLITICO
