Έλληνες του εξωτερικού ανέπτυξαν νέα θεραπεία με υπερήχους

Νέους ορίζοντες στη θεραπεία των πιο δύσκολων εγκεφαλικών όγκων, αρχικά σε παιδιά, ανοίγει νέα μέθοδος με εστιακούς υπέρηχους, που εφαρμόζουν δύο σπουδαίοι Έλληνες επιστήμονες στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια.

Η βιοϊατρική μηχανικός δρ Ελίζα Κονοφάγου, καθηγήτρια στο Τμήμα Νευροχειρουργικής Ακτινολογίας & Βιοϊατρικής Μηχανικής του πανεπιστημίου, ανακάλυψε πώς μπορούν, με την βοήθεια των υπερήχων, να φθάνουν τα αντικαρκινικά φάρμακα στα λεγόμενα διάχυτα γλοιώματα της γέφυρας.

Επιπλέον, ο παιδοογκολόγος δρ Στέργιος Ζαχαρούλης, αναπληρωτής καθηγητής Παιδιατρικής Ογκολογίας στο πανεπιστήμιο, ανακάλυψε ποια φάρμακα και με ποιους συνδυασμούς πρέπει να χορηγούνται στα παιδιά.

Ο δρ Ζαχαρούλης μίλησε για την νέα, υψηλής ακριβείας τεχνολογία στο Πρακτορείο FM, εξηγώντας πως λειτουργεί και σε ποιες άλλες ασθένειες θα μπορούσε να εφαρμοσθεί. Λεπτομερής περιγραφή της τεχνολογίας δημοσιεύθηκε στην ιατρική επιθεώρηση Science Translational Medicine.

Όπως ανέφερε ο δρ Ζαχαρούλης, οι επιστήμονες δεν βρίσκονται πολύ μακριά από την πλήρη ίαση των ανθεκτικών εγκεφαλικών όγκων με τις νέες μεθόδους και τους σωστούς συνδυασμούς φαρμάκων. Επιπλέον, οι επιστήμονες θα καταβάλλουν κάθε προσπάθεια ώστε να μεταφερθούν οι νέες γνώσεις στη χώρα μας.

Ερ: Σε τι συχνότητα εμφανίζονται οι εγκεφαλικοί όγκοι σε παιδιά;

Απ: Οι εγκεφαλικοί όγκοι σε παιδιά τα τελευταία χρόνια δείχνουν μία ανεπαίσθητη αύξηση, περίπου στο 0,7% ετησίως. Η αύξηση αυτή είναι σταθερή τα τελευταία 10-20 χρόνια, όπως ισχύει για τους περισσότερους παιδικούς καρκίνους. Δεν είναι δραματική, όπως αυτή που παρατηρείται σε ορισμένους καρκίνους νέων ενηλίκων.

Παρόλα αυτά εξακολουθεί να αποτελεί μεγάλο πρόβλημα, διότι δεν έχουμε κάνει μεγάλη πρόοδο στο ποσοστό ιάσεων.

Συνολικά ανά τον κόσμο έχουμε 50.000 νέες διαγνώσεις κάθε χρόνο, εκ των οποίων δυστυχώς τα μισά παιδιά χάνονται. Οι όγκοι στον εγκέφαλο είναι η πιο συχνή αιτία θανάτου από συμπαγείς όγκους σε παιδιά.

Ερ: Πού οφείλεται αυτή η αύξηση;

Απ: Σε συνδυασμό γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων. Η βλάβη σε αυτούς τους όγκους συνήθως αρχίζει σε γενετικό επίπεδο στη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Δεν είναι όμως ακόμα γνωστό ποιοι είναι οι περιβαλλοντικοί παράγοντες που επηρεάζουν την έγκυο.

Ερ: Σε τι αφορά η μέθοδος που αναπτύσσετε μαζί με την δρ Ελίζα Κονοφάγου;

Απ: Ένας από τους λόγους που δεν έχουμε μεγάλη πρόοδο στη θεραπεία των όγκων αυτών, είναι ότι τα φάρμακα δεν φτάνουν στο στόχο τους. Για να σκοτώσουμε τα καρκινικά κύτταρα, πρέπει το φάρμακο να φθάσει σε συγκεκριμένα επίπεδα συγκέντρωσης.

Ο εγκέφαλος έχει μία φυσική προστασία, που λέγεται αιματοεγκεφαλικός φραγμός. Ο φραγμός αυτός λειτουργεί ως «τείχος», το οποίο εμποδίζει τα φάρμακα να εισέλθουν στον εγκέφαλο σε υψηλές συγκεντρώσεις.

Σε έναν υγιή εγκέφαλο αυτό είναι πολύ προστατευτικό έναντι σοβαρών λοιμώξεων, π.χ. από βακτήρια. Για τα φάρμακα όμως, είναι πρόβλημα. Αυτό ακριβώς το πρόβλημα βλέπουμε ότι μπορούμε να λύσουμε, μαζί με την συνάδελφό μου Ελίζα Κονοφάγου.

Η δρ Κονοφάγου δημιούργησε μία νέα τεχνική, με την οποία μπορούμε και διαπεράσουμε τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό, χρησιμοποιώντας συχνότητες εστιακών υπερήχων. Μοιάζει σαν να δημιουργούν κενά στον αιματοεγκεφαλικό φραγμό (ουσιαστικά δημιουργούν διαχωρισμό κυττάρων), ούτως ώστε τα φάρμακα να μπορέσουν να τον διαπεράσουν σε υψηλές συγκεντρώσεις.

Οι συχνότητες των υπερήχων που χρησιμοποιεί η κυρία Κονοφάγου, με τη βοήθεια ενδοφλέβιας χορήγησης μικροφυσαλίδων, διαπερνούν το «τείχος» αυτό σε τέτοιο βαθμό, ώστε τα αναγκάζουν να αρχίσουν να αραιώνουν. Έτσι, τα φάρμακα που εγχέονται στη συνέχεια διαπερνούν και αυτά το «τείχος», φθάνοντας έως τον στόχο τους.

Ερ: Γιατί θεωρείται πρωτοποριακή αυτή η μέθοδος;

Απ: Γιατί είναι αναίμακτη, γίνεται χωρίς αναισθησία, είναι ανώδυνη και διαρκεί μόλις 15 λεπτά. Πάνω απ’ όλα, μπορούμε να δώσουμε το φάρμακο σε υψηλές συγκεντρώσεις και ακριβώς στην περιοχή που θέλουμε.

Η μέθοδος απευθύνεται στους πιο δύσκολους όγκους που υπάρχουν στον άνθρωπο. Οι όγκοι αυτοί είναι τα διάχυτα γλοιώματα της γέφυρας. Δεν είναι χειρουργήσιμα, διότι βρίσκονται σε ένα πολύ ευαίσθητο σημείο του εγκεφάλου. Προκαλούν στα παιδιά προοδευτική παράλυση και θάνατο, συνήθως μέσα σε 12 μήνες (χωρίς να αποκλείονται οι εξαιρέσεις).

Η νέα μέθοδος είναι μία υψηλής ακρίβειας τεχνολογία, στην οποία εμείς προσφέρουμε το κλινικό μέρος. Η ομάδα μου αποτελείται από πολλές ειδικότητες, μεταξύ των οποίων βιολόγοι, ακτινοφυσικοί αλλά και επιστήμονες της Βιοπληροφορικής, οι οποίοι γνωρίζουν καλά πώς να χρησιμοποιούν τα καινούργια εργαλεία της τεχνητής νοημοσύνης, για να προβλέπουν στο συγκεκριμένο όγκο, ποιοι θα είναι οι ιδανικοί συνδυασμοί φαρμάκων.

Ερ: Τι ρόλο πιστεύετε ότι θα παίξει η τεχνητή νοημοσύνη στον καρκίνο τα επόμενα χρόνια;

Απ: Τεράστιο ρόλο. Η τεχνητή νοημοσύνη μέσα στην επόμενη πενταετία θα επιδράσει στην ταχύτητα με την οποία:

• Ανακαλύπτουμε νέα φάρμακα
• Βρίσκουμε νέους στόχους για τα νέα φάρμακα
• Διεξάγουμε κλινικές μελέτες για τις οποίες παλιά χρειαζόμασταν πέντε χρόνια, ενώ τώρα μόλις ένα

Η πρόοδος που αναμένουμε εντός της προσεχούς πενταετίας είναι πολύ μεγάλη για όλους τους καρκίνους.

Ερ: Σε πόσα παιδιά έχει εφαρμοστεί η μέθοδος σας;

Απ: Αυτό που δημοσιεύσαμε στο «Science Translational Medicine» την Τετάρτη 26 Νοεμβρίου 2025, αφορά τα πρώτα τρία παιδιά. Φάνηκε και στη μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου ότι η μέθοδος μπορεί να εφαρμοστεί και να λύσει το πρόβλημα του αιματοεγκεφαλικού φραγμού.

Αποδείξαμε ότι το φάρμακο μπορεί να φτάσει σε υψηλές συγκεντρώσεις στον εγκέφαλο. Όλα τα παιδιά είχαν ένα θετικό, αλλά παροδικό αποτέλεσμα. Τα δύο από τα τρία είχαν μία μεγάλη κλινική βελτίωση. Και τα τρία παιδιά έχουν ξεπεράσει κατά πολύ τους 12 μήνες, με πολύ καλύτερη ποιότητα ζωής από πλευράς συμπτωμάτων και λειτουργικότητας.

Ερ: Ενδέχεται αυτά τα παιδιά να ιαθούν πλήρως;

Απ: Όχι, είναι πολύ νωρίς ακόμα να το πούμε αυτό, διαθέτοντας πολύ μικρό ασθενών και γνωρίζοντας πόσο δύσκολη είναι η πάθηση. Όμως, δεν είμαστε πολύ μακριά με τις νέες μεθόδους ανακάλυψης φαρμάκων και των σωστών συνδυασμών τους.

Ερ: Η μέθοδος φαίνεται να πηγαίνει καλά στα παιδιά. Αναμένετε να έχει ένδειξη και για ενήλικες;

Απ: Σαφέστατα. Ήδη, σχεδιάζουμε τις επόμενες μελέτες για επιθετικούς όγκους στον εγκέφαλο παιδιών, αλλά και ενηλίκων, καθώς επίσης και για άλλες νόσους.

Ερ: Για ποιες άλλες παθήσεις ανοίγει δρόμους;

Απ: Για όλες τις νευρολογικές παθήσεις, στις οποίες ο αιματοεγκεφαλικός φραγμός εμποδίζει την επαρκή συγκέντρωση φαρμάκων εντός του εγκεφάλου. Οι κύριες νευρολογικές παθήσεις είναι η νόσος Πάρκινσον και νόσος Αλτσχάιμερ. Και για τις δύο διεξάγει ήδη μελέτες η δρ Κονοφάγου.

Θα πρέπει να επισημάνω ότι υπάρχουν πολλά φάρμακα, τα οποία ανακαλύπτονται συνεχώς για άλλες παθήσεις, αλλά η ανάπτυξη τους σταματάει όταν διαπιστώνεται ότι δεν μπορούν να περάσουν τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό. Εμείς ανοίγουμε πλέον την «πόρτα» σε αυτόν και όλα τα νέα φάρμακα θα μπορούν να χορηγηθούν χωρίς αυτόν τον περιορισμό.

Ερ: Σε ποιους άλλους καρκίνους έχει ένδειξη η μέθοδος;

Απ: Σε πρωτοπαθείς όγκους εγκεφάλου ενηλίκων όπως τα γλοιοβλαστώματα και σε μεταστατικούς όγκους εγκεφάλου (π.χ. από καρκίνο του πνεύμονα ή άλλα όργανα).

Ερ: Το μέλλον για την αντιμετώπιση των εγκεφαλικών όγκων εκτιμάτε ότι ακουμπά περισσότερο στα φάρμακα και λιγότερο στη χειρουργική παρέμβαση;

Απ: Η ερώτησή σας είναι καταπληκτική γιατί θίγει ακριβώς το μεγαλύτερο πρόβλημα που έχουμε, όχι μόνο στη φύση των όγκων του εγκεφάλου, αλλά και στη λάθος προσέγγιση, την οποία έχουμε επιλέξει όλες αυτές τις δεκαετίες.

Αυτό που κάνουμε εμείς και το οποίο επεκτείνουμε και σε άλλες μεθόδους εγχύσεων φαρμάκων στον εγκέφαλο, είναι ότι χρησιμοποιούμε τις νέες τεχνολογίες. Όταν συναντήθηκα με τη συμπατριώτισσα μου την δρ Κονοφάγου, αυτή η τεχνολογία εστιαζόταν κυρίως στη νόσο Αλτσχάιμερ και τη νόσο Πάρκινσον.

Με τις νευροχειρουργικές ομάδες με τις οποίες δουλεύω χρησιμοποιούμε νέες τεχνολογίες , για εγχύσεις μέσω καθετήρων και μέσω αντλιών κάτω από το δέρμα, οι οποίες επιτρέπουν συνεχή έγχυση φαρμάκων κατευθείαν στον εγκέφαλο, χωρίς αναισθησία ή επανειλημμένες χειρουργικές επεμβάσεις.

Δυστυχώς οι περισσότεροι όγκοι του εγκεφάλου είναι μη χειρουργήσιμοι. Ή όταν χειρουργούνται, υπάρχει πάντα ένας μικροσκοπικός ή διάχυτος όγκος, ο οποίος αναγκαστικά θα υποτροπιάσει. Επομένως χρειαζόμαστε κάτι περισσότερο από μία απλή χειρουργική αφαίρεση, ενώ μαζί με τα φάρμακα απαιτείται και καλύτερη τεχνολογία.

Τώρα, με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης, αναμένεται ότι αυτή η προσέγγιση νέων τεχνολογιών σε συνδυασμό με τα φάρμακα, θα εκτινάξει την ταχύτητα με την οποία αντιμετωπίζεται το πρόβλημα.

Ερ: Αυτή την τεχνογνωσία θα την μοιραστείτε με συναδέλφους σας;

Απ: Όλη αυτή η τεχνογνωσία είναι καλό να διαχέεται. Δεν έχει νόημα να κάνουμε την οποιαδήποτε πρόοδο αποκλειστικά στο Κολούμπια. Νόημα έχει να επιτρέψουμε στα παιδιά από όλο τον κόσμο να έχουν πρόσβαση σε αυτές τις θεραπείες. Και φυσικά στα παιδιά στην Ελλάδα. Θα γίνουν πολύ μεγάλες προσπάθειες να μεταφέρουμε αυτές τις γνώσεις πρωτίστως στην Ελλάδα.

Με πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ / Φωτογραφία: iStock