Οι 12 παράγοντες κινδύνου και οι ψυχολογικές επιπτώσεις στους φροντιστές

Ένα πολύ επιτυχημένο διήμερο ενημέρωσης για την Άνοια διοργάνωσαν ο Πανελλήνιος Φαρμακευτικός Σύλλογος, ο Φαρμακευτικός Σύλλογος Λέσβου και το Ινστιτούτο Διά Βίου Εκπαίδευσης και Ανάπτυξης των Φαρμακοποιών με δύο ανοιχτές εκδηλώσεις για το κοινό του νησιού,  στις 29 & 30 Νοεμβρίου.

Ομιλήτριες και στις δύο εκδηλώσεις ήταν η Ομότιμη Καθηγήτρια Νευρολογίας Μάγδα Τσολάκη και η Ψυχολόγος Μαρία Τουμπαλίδου.

Καλωσορίζοντας τους συμμετέχοντες ο Πρόεδρος του ΠΦΣ και Πρόεδρος του Φ.Σ. Λέσβου κ. Απόστολος Βαλτάς, τόνισε ότι «Ο Πανελλήνιος Φαρμακευτικός Σύλλογος, μαζί με το Ινστιτούτο Δια Βίου Εκπαίδευσης των Φαρμακοποιών, έχει αναλάβει μια μεγάλη προσπάθεια: να φέρει σε όλη την Ελλάδα ανοιχτές ενημερωτικές ημερίδες για θέματα υγείας που αφορούν τον πολίτη στην καθημερινότητά του.

Δουλεύουμε συστηματικά και οργανωμένα, με θεματικές που αφορούν τον σακχαρώδη διαβήτη, την υπέρταση, τα καρδιολογικά προβλήματα και τα αναπνευστικά νοσήματα, σε συνεργασία με την Ελληνική Καρδιολογική Εταιρεία, την Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρεία, την Ελληνική Εταιρεία Υπέρτασης. Στο πλαίσιο αυτής της πανελλήνιας δράσης, ήταν αυτονόητο να ασχοληθούμε και με την άνοια».

Αναφερόμενος στο μέγεθος του προβλήματος στη χώρα μας, ο κ. Βαλτάς τόνισε πως «Στην Ελλάδα σήμερα, πάνω από 200.000 άνθρωποι ζουν με κάποια μορφή άνοιας. Ο αριθμός αυτός, δυστυχώς, θα αυξηθεί τα επόμενα χρόνια, καθώς ο πληθυσμός μας γερνάει. Και όμως, όσο μεγάλο κι αν ακούγεται αυτό το νούμερο, υπάρχει κάτι ακόμη μεγαλύτερο: οι «αόρατοι» συγγενείς, οι άνθρωποι που φροντίζουν τον ασθενή 24 ώρες το 24ωρο. Αυτοί που χάνουν ύπνο, δουλειά, αντοχές, συναισθηματική ισορροπία και, πολλές φορές, δεν ζητούν ποτέ βοήθεια. Αυτοί που χρειάζονται ενημέρωση, καθοδήγηση, στήριξη.Αυτοί που δεν είναι καταγεγραμμένοι στα στατιστικά στοιχεία, αλλά είναι καθημερινά στην πρώτη γραμμή. Αν θέλουμε πραγματικά να αντιμετωπίσουμε την άνοια, πρέπει να στηρίξουμε και τους φροντιστές, όχι μόνο τους ασθενείς».

Άνοια: Οι 12 παράγοντες κινδύνου

Η Ομότιμη Καθηγήτρια Νευρολογίας Μάγδα Τσολάκη ανέπτυξε στην ομιλία της τους τροποποιήσιμους παράγοντες κινδύνου για την άνοια. Αυτοί είναι:

• Σωματική αδράνεια

Καλό είναι να εντάξουμε, έστω τριάντα λεπτά από τον χρόνο μας καθημερινά α) για να βρούμε την μορφή της άσκησης που μας ευχαριστεί περισσότερο, β) για να φροντίσουμε έτσι ώστε να μπορέσουμε να διατηρήσουμε αυτή την πρακτική δραστηριότητα και γ) να μείνουμε συνεπείς όσο γίνεται στο πρόγραμμα άσκησης.

Αυτό θα είναι το κλειδί για την πρόληψη της άνοιας και της επιτυχίας.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, το κάπνισμα αποτελεί την κύρια αιτία νοητικής έκπτωσης στο 14% των ασθενών με νόσο Αλτσχάιμερ. Μάλιστα,οι καπνιστές έχουν 45% περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν τη νόσο Αλτσχάιμερ σε σύγκριση με τους μη καπνιστές και όσο περισσότερο καπνίζουν τόσο μεγαλύτερο κίνδυνο διατρέχουν.

• Υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ

Η κατάχρηση αλκοόλης σχετίζεται με τη συστηματική φλεγμονή και δυσλειτουργία οργάνων, ειδικά του ήπατος και του εγκεφάλου.

Για περισσότερο από μια δεκαετία, μελέτες έχουν επισημάνει τη διαταραχή της εγκεφαλικής λειτουργίας και την επιτάχυνση του νευροεκφυλισμού από την κατάχρηση αλκοόλης, μέσω μηχανισμών της φλεγμονής που εμπλέκουν άμεσα τα κύτταρα του ανοσοποιητικού.

• Ατμοσφαιρική ρύπανση

Έρευνες υποδηλώνουν σημαντική συσχέτιση μεταξύ της έκθεσης σε PM2·5 και της συχνότητας εμφάνισης της άνοιας.

• Τραυματισμός στο κεφάλι

Οι κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης άνοιας ακόμα και στους μεσήλικες. Μάλιστα όσο πιο σοβαρή είναι η κάκωση τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος. Ακόμα και αν κάποιος έχει ανακάμψει από το χτύπημα ο κίνδυνος άνοιας παραμένει υψηλός για αρκετά χρόνια αργότερα εξαιτίας της χρόνιας φλεγμονής που προκαλείται στον εγκέφαλο.

• Κοινωνική απομόνωση

Η καθηγήτρια Barbara J Sahakian, του Τμήματος Ψυχιατρικής του Πανεπιστημίου του Κέμπριτζ, δήλωσε «Τώρα που γνωρίζουμε τον κίνδυνο για την υγεία του εγκεφάλου και την άνοια σχετικά με την  κοινωνική απομόνωση, είναι σημαντικό η κυβέρνηση και οι κοινότητες να αναλάβουν δράση για να διασφαλίσουν ότι τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας θα έχουν επικοινωνία και αλληλεπιδράσεις με άλλους ανθρώπους σε τακτική βάση».

• Χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης

Η χρονική διάρκεια εκπαίδευσης σε σχέση με τον κίνδυνο ανάπτυξης άνοιας έχει διερευνηθεί σε ικανό αριθμό μελετών. Η μεγαλύτερη διάρκεια εκπαίδευσης θεωρείται προστατευτικός παράγοντας κατά της άνοιας.

Η παχυσαρκία προκαλεί αρνητική επίδραση σε αρκετές νοητικές λειτουργίες, εκ των οποίων η μνήμη φαίνεται να επηρεάζεται περαιτέρω όταν συνδυάζεται με MetS σε γυναίκες μέσης ηλικίας.

Οι υγιείς καρδιές έχουν από καιρό συνδεθεί με έναν υγιή εγκέφαλο με αποτέλεσμα μια υψηλή αρτηριακή πίεση (υπέρταση) στη μέση ηλικία να αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης Αλτσχάιμερ.

•  Σακχαρώδης Διαβήτης

Η ύπαρξη σακχαρώδους διαβήτη οποιουδήποτε τύπου, διπλασιάζει τις πιθανότητες εμφάνισης άνοιας σε όλες τις ηλικίες, ακόμα και σε νέους ενήλικες.

Σύμφωνα με ευρήματα, οι άνθρωποι που έχουν βιώσει κάποια στιγμή στη ζωή τους κατάθλιψη και έντονο άγχος διατρέχουν έως και κατά 48% μεγαλύτερο κίνδυνο να εμφανίσουν αργότερα άνοια σε σύγκριση με όσους έχουν καταφέρει να περάσουν τη ζωή τους μέσα στην ηρεμία

• Απώλεια ακοής

Μελέτη αποκαλύπτει ότι η εξασθένηση της ακοής σχετίζεται ανεξάρτητα με επιταχυνόμενη νοητική έκπτωση και υψηλότερο κίνδυνο για Ήπια Νοητική Διαταραχή (ΗΝΔ).

Άνοια και Πρόληψη

Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω στοιχεία, η κυρία Τσολάκη επισήμανε πως προφυλακτικούς παράγοντες για την άνοια αποτελούν:

• Η σωματική άσκηση
• Η σωστή διατροφή
• Η εκπαίδευση
• Η νοητική δραστηριότητα
• Η κοινωνική δραστηριότητα

Τέλος, εστιάζοντας στον ρόλο του φαρμακοποιού η κυρία Τσολάκη τόνισε πως ο φαρμακοποιός είναι πολύ κοντά στον άνθρωπο. Ο άρρωστος άνθρωπος πρώτα θα πάει στον φαρμακοποιό και μετά στον γιατρό. Επομένως «οι φαρμακοποιοί έχουν ένα πάρα πολύ σημαντικό λειτούργημα να υπηρετήσουν σε όλη τους τη ζωή και γι’ αυτό θα πρέπει να είναι πάρα πολύ ενημερωμένοι για να συμπαραστέκονται στην τρίτη ηλικία και να δίνουν τις σωστές απαντήσεις», όπως είπε.

Η ψυχολογική επιβάρυνση στους φροντιστές

Η Ψυχολόγος Μαρία Τουμπαλίδου, αναφέρθηκε στους περιθάλποντες, ή αλλιπώς φροντιστές των ασθενών με Άνοια, επισημαίνοντας πώς «Ο περιθάλπων είναι μια ιδιαίτερη φιγούρα που συχνά μένει διακριτικά στη σκιά, που οργανώνεται για να καλύψει τις ανάγκες φροντίδας αγαπημένων προσώπων που δεν είναι πλέον αυτόνομα και βιώνει ένα πολύ σημαντικό συναισθηματικό και ψυχοσωματικό φορτίο που αναπόφευκτα επηρεάζει όλες τις διαστάσεις της ζωής. Οι περιθάλποντες συνήθως ονομάζονται ως τα δευτερογενή θύματα της νόσου ή κρυφοί ασθενείς».

Η ψυχική επιβάρυνση των ατόμων αυτών αναφέρεται στο σύνολο των συναισθηματικών, ψυχολογικών και γνωστικών επιπτώσεων που βιώνει ένα άτομο όταν φροντίζει έναν ασθενή με άνοια, ιδιαίτερα στο σπίτι, περιλαμβάνει:

• Συναισθηματικό στρες – άγχος, θλίψη, ενοχές, απογοήτευση.
• Ψυχολογική καταπόνηση – κατάθλιψη, εξάντληση, αίσθημα αβοήθητου.
• Κοινωνική πίεση – περιορισμός κοινωνικών σχέσεων, απομόνωση, μειωμένη συμμετοχή σε δραστηριότητες.
• Γνωστική και σωματική κόπωση – δυσκολία συγκέντρωσης, μειωμένη ικανότητα λήψης αποφάσεων, σωματική εξάντληση.

Σε αυτές τις περιπτώσεις κρίνεται απαραίτητη η παρέμβαση των ειδικών επιστημόνων με στόχο:

• Την αποδοχή της νόσου και αναζήτηση πρακτικής και ψυχικής στήριξης
• Τη διαχείριση συναισθημάτων (άρνηση,θυμός,θλίψη, ενοχές, διαπραγμάτευση, αποδοχή)
• Τις στρατηγικές αντιμετώπισης του άγχους- κατάθλιψης
• Τη διευκόλυνση της προσαρμογής στις νέες απαιτήσεις
• Τη διαχείριση του αισθήματος απώλειας – πένθους

Από όλα τα παραπάνω προκύπτει ότι η άνοια είναι μια νόσος που μπορεί να διαγνωστεί, να επιβραδυνθεί και να αντιμετωπιστεί με αξιοπρέπεια. Αν η κοινωνία ενημερωθεί, αν οι οικογένειες στηριχθούν και αν το σύστημα υγείας οργανωθεί, μπορούμε να αλλάξουμε την πορεία χιλιάδων ανθρώπων.

Άνοια και ο ρόλος του Φαρμακοποιού

Σε ό,τι αφορά τον κρίσιμο ρόλο του φαρμακοποιού, καθώς είναι ο επαγγελματίας υγείας που ο πολίτης βλέπει πιο συχνά από κάθε άλλον, ο Πρόεδρος του Πανελλήνιου Φαρμακευτικού Συλλόγου, Απόστολος Βαλτάς, αναφέρθηκε στα παρακάτω σημεία:

• συμβουλεύει την οικογένεια για τη σωστή λήψη της αγωγής,
• αναγνωρίζει τα πρώιμα σημάδια που χρήζουν αξιολόγησης,
• καθοδηγεί για υποστηρικτικές υπηρεσίες,
• εκπαιδεύει τους φροντιστές,
• και πάνω απ’ όλα, στέκεται δίπλα στο νοικοκυριό, όχι απέναντι στον πάγκο.

Το μήνυμα που έστειλε ο Πρόεδρος Απόστολος Βαλτάς ήταν: «Οι φαρμακοποιοί είναι στην πρώτη γραμμή για την υποστήριξη των ατόμων με άνοια αλλά και των φροντιστών τους, καθώς κανένας δεν πρέπει να νοιώθει μόνος».

Μέσα απότην εποικοδομητική συζήτηση που ακολούθησε, τονίστηκε εκ μέρους όλων των ομιλητών η αναγκαιότητα ιδρύσεως, στη Λέσβο, δύο Κέντρων Ημέρας για τους ασθενείς με άνοια, στην Καλλονή και τη Μυτιλήνη.

Παράλληλα με τις εκδηλώσεις για το κοινό, πραγματοποιήθηκε και εκδήλωση για τους φαρμακοποιούς με θέμα «Alzheimer: νέες προκλήσεις & ο ρόλος του φαρμακοποιού», την Κυριακή 30 Νοεμβρίου 2025 στα Γραφεία του Φαρμακευτικού Συλλόγου Λέσβου.